ભારત આગામી ચંદ્ર મિશનમાં જાપાનને દક્ષિણ ધ્રુવ પર પણ લઈ જશે. આ માટે બંને દેશો વચ્ચે સમજૂતી થઈ છે. આ સંયુક્ત મિશન માટે બંને દેશોના વૈજ્ઞાનિકો સાથે મળીને કામ કરી રહ્યા છે, નાસા અને યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સી પણ આ મિશનમાં સતત સહયોગ કરી રહી છે. ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર ચંદ્રયાન-3ના સફળ ઉતરાણ બાદ હવે ભારત જાપાન પણ દક્ષિણ ધ્રુવની મુલાકાત લેશે. જાપાનની સ્પેસ રિસર્ચ એજન્સી JAXA એ આ માટે ISRO સાથે જોડાણ કર્યું છે. બંને અવકાશ એજન્સીઓ નવા ચંદ્ર મિશન પર સાથે મળીને કામ કરી રહી છે, જેને LUPEX નામ આપવામાં આવ્યું છે, ભારતમાં તેને ચંદ્રયાન-4 તરીકે ઓળખવામાં આવશે.
ઈન્ડિયન સ્પેસ રિસર્ચ ઓર્ગેનાઈઝેશન (ISRO) એ તાજેતરમાં ચંદ્રયાન-3ને ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર ઉતારીને વિશ્વમાં પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કર્યું છે. ભારત હવે વિશ્વનો ચોથો દેશ છે જે ચંદ્ર પર પહોંચવામાં સફળ થયો છે. ભારત બાદ જાપાન આ રેસમાં છે જે તેના સ્માર્ટ લેન્ડરને સ્લિમ ચંદ્રની સપાટી પર ઉતારવા માંગે છે. તાજેતરમાં તેની લોન્ચિંગ ડેટ બે વાર બદલવામાં આવી છે. આ મિશનનું પરિણામ ગમે તે હોય, જાપાનની સ્પેસ એજન્સી JAXA એ પહેલાથી જ આગામી ચંદ્ર મિશન માટે ISRO સાથે હાથ મિલાવ્યા છે.
LUPEX મિશન શું છે
LUPEX નું પૂરું નામ લુનર પોલર એક્સપ્લોરેશન મિશન છે. આ એક માનવરહિત મિશન હશે, જેનો ઉદ્દેશ્ય ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવનો ઉંડાણપૂર્વક અભ્યાસ કરવાનો છે અને અહીં પાણીની સંભાવનાની પુષ્ટિ કરવાનો છે. મિશન માટે લોન્ચ વ્હીકલ અને રોવર તૈયાર કરવાની જવાબદારી જાપાન એરોસ્પેસ એક્સપ્લોરેશન એજન્સીની છે અને લેન્ડર ઈસરો દ્વારા તૈયાર કરવામાં આવી રહ્યું છે. JAXA અનુસાર, આ મિશન 2025માં શરૂ કરવામાં આવશે અને તે ત્રણથી છ મહિના સુધી ચાલશે.
મિશનનો ઉદ્દેશ્ય શું છે
ISRO અને JAXAના LUPEX એટલે કે ચંદ્રયાન-4 મિશનનો ઉદ્દેશ્ય અત્યાર સુધીના મિશનમાં મળેલી તસવીરો અને માહિતીની પુષ્ટિ કરવાનો છે. JAXA ની અધિકૃત વેબસાઇટ અનુસાર, ચંદ્રયાન-4નું લેન્ડર અને રોવર ખાસ કરીને ચંદ્રના દક્ષિણ ધ્રુવ પર જળ સંસાધનોની શોધ કરશે અને તેના જથ્થા પર ડેટા એકત્રિત કરશે, જેથી ભવિષ્યમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સહયોગી મિશનમાં તેનો ઉપયોગ કરી શકાય. આ ઉપરાંત હાઇડ્રોજન પણ શોધી કાઢવામાં આવશે. તે પણ પુષ્ટિ કરવામાં આવશે કે ચંદ્ર પર પાણીનો જથ્થો ભૂગર્ભમાં છે અથવા તે અન્ય કયા સ્વરૂપમાં ઉપલબ્ધ છે. તેનાથી આપણને એ પણ જાણવામાં મદદ મળશે કે જો ચંદ્ર પર પાણી છે તો તે ક્યાંથી આવ્યું.
નાસા અને યુરોપ પણ મદદ કરશે
ચંદ્રયાન-4 અથવા લ્યુપેક્સ મિશન કેટલું મહત્વપૂર્ણ છે તેનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે આ મિશન માટે માત્ર ISRO અને JAXA જ નહીં પરંતુ નાસા અને યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સી પણ તેમાં સહયોગ કરી રહી છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મિશન સમગ્ર વિશ્વમાં ચંદ્ર પર મોકલવામાં આવતા તમામ મિશનમાં મદદ કરશે.
જળ સંસાધન પરીક્ષણ સાધનો લેન્ડર સાથે જશે
રોવરને લેન્ડર સાથે મોકલવામાં આવશે. જે એક પ્રકારનું જળ સંસાધન પરીક્ષણ સાધન હશે. તેમાં JAXA, ISRO, NASA અને યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સીના પેલોડ્સ હશે. આમાં, ચાર પેલોડ JAXA ના હશે, ત્રણ ISRO ના હશે, જેમાં નમૂના વિશ્લેષણ પેકેજ અને ગ્રાઉન્ડ પેનિટ્રેટિંગ રડાર અને મિડ ઇન્ફ્રારેડ ઇમેજિંગ સ્પેક્ટ્રોમીટર હશે. આ સિવાય અન્ય બે પેલોડ અનુક્રમે નાસા અને યુરોપિયન સ્પેસ એજન્સીના હશે.
જાપાનની ટીમ ઈસરોના હેડક્વાર્ટરમાં આવી હતી
તાજેતરમાં, જાપાનની ટીમ મિશન અંગે ચર્ચા કરવા બેંગલુરુમાં ISRO મુખ્યાલય પહોંચી હતી. તેમાં રાષ્ટ્રીય અવકાશ નીતિ પર જાપાનની કેબિનેટ સમિતિના ઉપાધ્યક્ષ સાકુ સુનેતા પણ સામેલ હતા. ટીમે ઈસરોના ચીફ એસ સોમનાથ સાથે બેઠક કરી અને મિશનની પ્રગતિ અંગે ચર્ચા કરી. JAXAની સત્તાવાર વેબસાઇટ અનુસાર, જાપાને 2020માં જ ISRO સાથે મિશન કરવાની યોજના બનાવી હતી. જોકે આ અંગેનો અંતિમ નિર્ણય ગયા વર્ષે જ લેવામાં આવ્યો હતો. ISRO પહેલા, JAXA NASA સાથે મળીને આ મિશન હાથ ધરવા માંગતું હતું.
