નવી દિલ્હીઃ દેશમાં રસ્તાઓ પરની સુરક્ષા હવે ગંભીર ચિંતા વિષય બની ગઈ છે. રાષ્ટ્રીય માર્ગો હોય, એક્સપ્રેસ-વે હોય—દરેક જગ્યાએ રોજ મોટી સંખ્યામાં લોકો અકસ્માતનો શિકાર બની રહ્યા છે. હંમેશાં એ ભય રહે છે કે ખબર નહીં કઈ ક્ષણે, કયા રસ્તા પર, કોની સાથે અકસ્માત થઈ જાય. સવાલ એ છે કે વાહનોમાં કે પગપાળા ચાલતા મુસાફરો માટે રસ્તા હવે એટલું જોખમી કેમ બની રહ્યા છે?
જોકે રસ્તાઓની આ હકીકતથી સરકાર અને વહીવટી તંત્ર સારી રીતે વાકેફ છે, પરંતુ અકસ્માતો રોકવા માટે કરાયેલા પ્રયત્નો અત્યાર સુધી અસરકારક સાબિત થયા નથી. દેશમાં માર્ગ સુરક્ષાની સ્થિતિ અત્યંત ચિંતાજનક છે. સરકારના આંકડા મુજબ વર્ષ 2023માં દેશભરમાં 4.61 લાખ માર્ગ અકસ્માતો નોંધાયા હતા, જેમાંથી 1.72 લાખથી વધુ લોકોનાં મોત થયાં હતા. ખાસ વાત એ છે કે દેશના રસ્તા નેટવર્કમાં રાષ્ટ્રીય હાઇવેઝનો હિસ્સો માત્ર બે ટકા છે, છતાં આ માર્ગો 30–35 ટકા મોત માટે જવાબદાર છે.
આ આંકડાઓ દર્શાવે છે કે દેશમાં થતા માર્ગ અકસ્માતોમાં સૌથી વધારે મોત રાષ્ટ્રીય હાઇવે પર થાય છે. ચિંતાની બાબત એ છે કે વિવિધ સુરક્ષા નિયમો, કાયદા અને જાગૃતિ અભિયાનો છતાં રાષ્ટ્રીય માર્ગો પર અકસ્માતોમાં ઘટાડો થતો નથી, પરંતુ સંખ્યા સતત વધી રહી છે.
અકસ્માતોમાં વધારાને લીધે અનેક કારણો જવાબદાર છે. ખરાબ માર્ગ ઈજનેરી—જેમ કે અણધાર્યા વળાંકો, ઢાળ-આડાઅવળા વળાંકો અને જરૂરી સુરક્ષા સંકેતોનો અભાવ—મુખ્ય છે. ઉપરાંત વધું ઝડપ, ડ્રાઈવરનો થાક, ધ્યાન ભટકવું—આ બધું પણ મોટાં કારણો છે.
ટ્રાફિક મેનેજમેન્ટની ખામી અને મર્યાદિત સ્પીડ કેમેરા હોવાને કારણે નિયમોનું પાલન નહીં થવું સામાન્ય બની ગયું છે. એ સાથે જ માર્ગ પરિવહન અને રાષ્ટ્રીય માર્ગ મંત્રાલયનાં માર્ગદર્શનોની અવગણના, પૂરતી લાઇટિંગનો અભાવ, ધુમ્મસ, બેદરકારીથી ડ્રાઈવિંગ અને અચાનક બ્રેક-ફેલ જેવી સમસ્યાઓ પણ અકસ્માત વધારતી છે. રસ્તા સુરક્ષા માટે માત્ર ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરનો વિકાસ પૂરતો નથી, પરંતુ સમય પ્રમાણે સુરક્ષા નિયમોમાં ફેરફાર અને વિશાળ જનજાગૃતિ પણ જરૂરી છે. છેલ્લા દસ વર્ષમાં કેન્દ્રના માર્ગ અને પરિવહન મંત્રાલય તથા NHAIએ અકસ્માતો ઘટાડવા માટે અનેક પગલાં લીધાં છે, પરંતુ તેનું અસરકારક પરિણામ દેખાતું નથી.
