દિલ્હી સર્વિસ એક્ટ લાગુ થશે તો સીએમ કેજરીવાલની સત્તા કેટલી ઓછી થશે?

લોકસભામાં દિલ્હી સર્વિસ બિલ પાસ થયા બાદ સોમવારે રાજ્યસભાનો આખો દિવસ પણ તેના નામ માટે સમર્પિત રહ્યો હતો. આ વિધેયક પર 7મી ઓગસ્ટના રોજ આખો દિવસ ચર્ચા થઈ હતી અને તેને રાજ્યસભામાં પણ પસાર કરવામાં આવી હતી. આ બિલની તરફેણમાં 131 વોટ પડ્યા જ્યારે વિપક્ષી સાંસદોએ તેની વિરુદ્ધ માત્ર 102 વોટ પડ્યા. હવે આ બિલ રાજ્યસભા અને લોકસભા બંનેમાંથી પસાર થઈ ગયું છે. રાષ્ટ્રપતિની સંમતિથી તે કાયદો બની જશે. આ બિલ દ્વારા કેન્દ્ર સરકાર તે વટહુકમને કાયદો બનાવવા માંગે છે જેમાં દિલ્હીમાં અધિકારીઓની પોસ્ટિંગ અથવા ટ્રાન્સફરની અંતિમ સત્તા લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર પાસે હશે. આવી સ્થિતિમાં, અમે આ અહેવાલમાં જાણીએ છીએ કે દિલ્હી સેવા અધિનિયમ લાગુ થવાને કારણે કેજરીવાલના અન્ય કયા અધિકારોમાં ઘટાડો થશે.

દિલ્હી સેવા બિલ શું છે

આ બિલ સિવિલ સર્વિસ ઓથોરિટી બનાવે છે અને તે ઓથોરિટી (નેશનલ કેપિટલ પબ્લિક સર્વિસ ઓથોરિટી)ને વ્યાપક સત્તા આપે છે. ઉદાહરણ તરીકે, કોણ બનશે દિલ્હીમાં નાણા સચિવ, કોણ બનશે PWDના સચિવ. જેમ કે તેમનું ટ્રાન્સફર ક્યારે અને કેવી રીતે થશે, ઘણા મહત્વપૂર્ણ નિર્ણયો હવે એલજી દ્વારા લેવામાં આવશે, લોકોની ચૂંટાયેલી સરકાર દ્વારા નહીં. દિલ્હી સર્વિસ બિલ દ્વારા નેશનલ કેપિટલ પબ્લિક સર્વિસ ઓથોરિટીની સ્થાપના કરવાની જોગવાઈ છે. જેમાં મુખ્યમંત્રી, મુખ્ય સચિવ અને મુખ્ય ગૃહ સચિવ સામેલ હશે. આ સત્તા અધિકારીઓની બદલી અને પોસ્ટિંગ માટે લેફ્ટનન્ટ ગવર્નરને સૂચન કરશે. આ બિલમાં લેફ્ટનન્ટ ગવર્નરને ઘણી સત્તાઓ આપવામાં આવી છે. ઓથોરિટીના પ્રસ્તાવ પછી જ લેફ્ટનન્ટ ગવર્નરને વિધાનસભા સત્ર બોલાવવા, મુલતવી રાખવા અને વિસર્જન કરવાની સત્તા હશે. આ સિવાય ઘણા મામલાઓમાં લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર પણ પોતાની વિવેકબુદ્ધિનો ઉપયોગ કરીને નિર્ણય લઈ શકે છે.

વટહુકમ પર વિવાદ

સુપ્રીમ કોર્ટે મે મહિનામાં દિલ્હી સરકાર અને લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર વચ્ચેની લડાઈને લઈને સુનાવણી હાથ ધરી હતી. તે સમયે કોર્ટે દિલ્હી સરકારની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો હતો. તેના નિર્ણયમાં, કોર્ટે દિલ્હી સરકારને પોલીસ, જાહેર વ્યવસ્થા અને જમીન સિવાય તમામ સેવાઓ પર સત્તા આપી હતી. જો કે કોર્ટના આ નિર્ણય બાદ 19 મેના રોજ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા વટહુકમ લાવવામાં આવ્યો હતો. જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે ગ્રુપ-A અધિકારીઓની બદલી અને તેમના પર શિસ્તભંગની કાર્યવાહીની જવાબદારી નેશનલ કેપિટલ સિવિલ સર્વિસ ઓથોરિટી (NCCSA)ની રહેશે. આ વટહુકમ લાવવાથી દિલ્હી સરકાર ઘણી નારાજ હતી.

સીએમ કેજરીવાલના અધિકારો છીનવાઈ જશે

દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલ શરૂઆતથી જ આ બિલનો વિરોધ કરી રહ્યા છે, તેમણે આરોપ લગાવ્યો છે કે આ દ્વારા દિલ્હી સરકારને મર્યાદિત કરવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે.

જે રીતે નેશનલ કેપિટલ દિલ્હી સિવિલ સર્વિસીસ ઓથોરિટી (NCCSA) ની રચના કરવામાં આવી છે, તે પ્રમાણે એકવાર બિલ કાયદો બની જશે તો દિલ્હી સરકારની સત્તા ગંભીર રીતે મર્યાદિત થઈ જશે. આ સિવાય રાજધાનીમાં અધિકારીઓની બદલી અને પોસ્ટિંગ સંબંધિત તમામ નિર્ણય લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર દ્વારા લેવામાં આવશે.

આ બિલ એ જોગવાઈને પણ દૂર કરે છે જે નેશનલ કેપિટલ સિવિલ સર્વિસિસ ઓથોરિટી (NCCSA) ને કેન્દ્ર અને દિલ્હી સરકારને વાર્ષિક અહેવાલ સબમિટ કરવા માટે ફરજિયાત બનાવે છે, જે સંસદ અને દિલ્હી વિધાનસભામાં રજૂ કરવામાં આવી છે. આ પગલાને AAP નેતાઓ દ્વારા “જવાબદારી નાબૂદ” તરીકે લેબલ કરવામાં આવ્યું છે.

એક અધિકારીએ પીટીઆઈને જણાવ્યું હતું કે દિલ્હી સેવા બિલ, 2023 ના અમલીકરણ પછી, દિલ્હી સરકારની વહીવટી તંત્ર સુવ્યવસ્થિત થવાની સંભાવના છે કારણ કે તે રાજધાનીમાં સેવાઓના નિયંત્રણના મુદ્દા પર સ્પષ્ટતા લાવશે.

કેન્દ્રને વધુ પાવર મળશે

દિલ્હી સર્વિસ બિલમાં સેક્શન 45Dમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો છે. કલમ 45D દિલ્હીમાં વિવિધ સત્તામંડળો, બોર્ડ, કમિશન અને અન્ય સંસ્થાઓના અધ્યક્ષો અને સભ્યોની નિમણૂક સાથે સંબંધિત છે. કેન્દ્ર દિલ્હી સર્વિસ બિલ ઓથોરિટી, બોર્ડ અને કમિશન જેવી સંસ્થાઓના અધ્યક્ષથી લઈને સભ્યોને નિયુક્ત કરવાનો અધિકાર આપે છે.

બિલ અનુસાર, જો સંસદીય કાયદા દ્વારા કોઈ સત્તાની રચના કરવામાં આવે છે, તો તેના અધ્યક્ષ અને સભ્યોની નિમણૂક રાષ્ટ્રપતિ કરશે. બીજી તરફ, જો તે દિલ્હી વિધાનસભાની છે, તો રાષ્ટ્રીય રાજધાની સિવિલ સર્વિસ ઓથોરિટી તેના સ્પીકર અને સભ્યોની નિમણૂકની ભલામણ કરશે, જેના આધારે લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર આ નિમણૂકો કરશે.

રાજ્યસભામાંથી પણ બિલ પાસ થવાથી કેજરીવાલ નારાજ છે

દિલ્હી સેવા બિલ લોકસભા અને રાજ્યસભા બંને દ્વારા પસાર થયા પછી, દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલે એક પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં કેન્દ્ર સરકાર પર આકરા પ્રહારો કર્યા હતા. કેજરીવાલે કહ્યું કે કેન્દ્રને લોકોની સેવા કરવા માટે એટલી સત્તા આપવામાં આવે છે. અમિત શાહ દિલ્હીમાં ઘરે-ઘરે પેમ્ફલેટ વહેંચી રહ્યા હતા, જ્યારે દિલ્હીના લોકોએ ના પાડી તો તેમણે દિલ્હીના લોકોને ત્રાસ આપવાનું શરૂ કર્યું. વડાપ્રધાને દિલ્હીને પૂર્ણ રાજ્ય બનાવવાનું વચન આપ્યું હતું. આજે એ જ સરકાર દિલ્હીની જનતાની પીઠમાં છરો મારી રહી છે. કેજરીવાલે કહ્યું કે દિલ્હીની જનતા દિલ્હીના પુત્રને પસંદ કરે છે, તેઓને તમારા જેવો નેતા નથી જોઈતો. આગામી ચૂંટણીમાં દિલ્હીની જનતા ભારતીય જનતા પાર્ટીને એક પણ બેઠક નહીં આપે. કેજરીવાલ વધુમાં કહે છે કે 2015માં દિલ્હીમાં આમ આદમી પાર્ટીની સરકાર બની કે તરત જ અમારી સત્તા છીનવી લેવામાં આવી. આ પછી પણ અમે જનતાને કામ બતાવ્યું અને વર્ષ 2020માં દિલ્હીની જનતાએ આમ આદમી પાર્ટીને 62 સીટો આપીને જીત અપાવી.

કેજરીવાલના આરોપોનો ગૃહમંત્રીએ જવાબ આપ્યો

ગૃહમંત્રી અમિત શાહે દિલ્હી સેવા બિલ પર કહ્યું કે 19 મે 2023ના રોજ લાવવામાં આવેલા આ વટહુકમને બદલે અમે કાયદા દ્વારા એક સિસ્ટમ સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છીએ. રાજધાની દિલ્હી અન્ય રાજ્યોની સરખામણીમાં ઘણી રીતે અલગ રાજ્ય છે. અહીં સુપ્રીમ કોર્ટ છે, ઓફિસ છે, આ બધા સિવાય સૌથી મહત્વની વાત એ છે કે દિલ્હી દેશની રાજધાની છે. અન્ય દેશોના રાષ્ટ્રીય પ્રમુખો અહીં વારંવાર ચર્ચા કરવા આવે છે. તેથી જ દિલ્હીને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ બનાવવામાં આવ્યું. અહીંની સરકારને માત્ર સીમિત સત્તા જ આપવામાં આવી છે. રાઘવ ચઢ્ઢા પર પણ નિશાન સાધતા અમિત શાહે કહ્યું કે સારા શબ્દોથી અસત્ય સત્ય નથી બની જતું. શાહ કહે છે કે કેન્દ્ર સરકારને સત્તાની જરૂર નથી. તેમને 130 કરોડ લોકો પહેલા જ સત્તા આપી ચૂક્યા છે. દિલ્હી સર્વિસ બિલની એક પણ જોગવાઈ ખોટી નથી. અમે કાયદા દ્વારા સ્થાપિત ઓર્ડર લાવ્યા છીએ. સુપ્રીમ કોર્ટના કોઈપણ નિર્ણયનું ઉલ્લંઘન નથી. આ બિલનો એક માત્ર હેતુ ભ્રષ્ટાચારને ડામવાનો છે. રાજધાની દિલ્હીમાં વિવિધ પક્ષોની સરકારો રહી છે. વર્ષ 2015 સુધી કોઈ પણ પ્રકારનો ઝઘડો થયો ન હતો. દરેક વ્યક્તિ વિકાસ કરવા માંગતી હતી. ત્યારે આવી વ્યવસ્થાથી નિર્ણયો લેવાતા હતા અને ટ્રાન્સફર પોસ્ટીંગમાં કોઈ ઝઘડો થતો નથી.

કોંગ્રેસના નેતા અભિષેક મનુ સિંઘવીએ આ બિલનો વિરોધ કર્યો હતો

કોંગ્રેસના નેતા અને વરિષ્ઠ વકીલ અભિષેક મનુ સિંઘવીએ પણ આ બિલનો વિરોધ કરતા કેન્દ્ર સરકાર પર ઉગ્ર નિશાન સાધ્યું હતું. બિલ વિશે વાત કરતા, તેમણે ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહને સુપર બોસ ગણાવ્યા અને કહ્યું કે તમામ અંતિમ નિર્ણયો તેમણે લેવાના છે. સિંઘવીએ ગૃહમાં કહ્યું કે 1992 પછી સરકાર આ પ્રકારનું બિલ કેમ ન લાવી.આ દરમિયાન ભાજપ પણ કેન્દ્રમાં રહી અને કોંગ્રેસ સહિત કોઈએ આ રીતે બંધારણીય બેંચના નિર્ણયને રદિયો આપ્યો નહીં. તેમણે સવાલ ઉઠાવ્યો હતો કે અત્યાર સુધીની કોઈપણ સરકારે બે અમલદારોને મુખ્યમંત્રી કરતા વધુ શક્તિશાળી કેમ બનાવ્યા નથી. તેમણે કહ્યું કે આ સરકારે અને આ બિલે એવું કર્યું છે જે પહેલા ક્યારેય નહોતું થયું કારણ કે આ તેમનો સ્વભાવ છે. ભાજપ પર નિશાન સાધતા તેમણે કહ્યું કે, પાર્ટી ચૂંટણીમાં મળેલી હારને પચાવી શકતી નથી, તેથી તે ચૂંટાયેલી સરકારને કોઈપણ રીતે અંકુશમાં રાખવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.