ગુજરાતની વન્ય પ્રાણીસૃષ્ટિ એકદમ અનોખી છે. ગીરના સિંહ, દરિયાઇ જીવો, સુરખાબ અને ઘોરાડ જેવાં પક્ષીઓ, રીંછ, દીપડા સાથે રણના જંગલી ગધેડાં એટલે કે ઘૂડખર એવા વન્યજીવો છે.
ઘુડખર સમગ્ર વિશ્વમાં માત્ર કચ્છના નાના રણમાં તેમજ આસપાસના વિસ્તારમાં જોવા મળે છે. ઘૂડખર કરોડવાળાં (વર્ટેબ્રેટા) ઉપસમુદાયના સસ્તન (મેમલિયા-મમલ્સ) વર્ગના શફગણનું પ્રાણી છે. ગુજરાતીમાં તેને “જંગલી અથવા રાની ગધેડાં(ખર)” અને “ઘુડખર” કહેવામાં આવે છે, જ્યારે હિન્દીમાં તેને “ગોરખર” અને અંગ્રેજીમાં ”એશિયાટિક વાઇલ્ડ ઍસ” કહે છે. તિબેટ અને લદાખમાં જોવા મળતાં ગધેડાંને અંગ્રેજીમાં ”તિબેટિયન વાઇલ્ડ ઍસ” કહે છે.
જીવશાસ્ત્રીય-વૈજ્ઞાનિક રીતે જોઇએ તો ઘૂડખર એક સ્વતંત્ર પ્રાણીજાતિ છે.આપણે ત્યાં ઘુડખર ખાસ કરીને કચ્છના નાના રણમાં જોવા મળે છે. ઘુડખર માંસલ અને ખડતલ પ્રાણી છે. તેનું વજન 70 થી 90 કિલોગ્રામ હોય છે. એની ઊંચાઈ પાંચેક ફૂટ આશરે 55 થી 60 ઇંચ હોય છે. એના કાન મોટા અને લાંબા હોય છે. જ્યારે પૂંછડી ઉપર ઘોડાના પૂંછડા ઉપર હોય છે તેવા વાળ નથી હોતા. પરંતુ પૂંછડીના છેડે થોડાક વાળનો ગુચ્છ હોય છે. ઘૂડખરના શરીરનો ઉપરનો ભાગ પીળાશ પડતા રંગનો હોય છે,
(પ્રજ્ઞેશ વ્યાસ)
