આજે સ્માર્ટફોન હવે ફક્ત કોલ કરવાનું માધ્યમ નથી રહ્યા સાથે સાથે તે આપણી બેંક, ડિજિટલ આઈડી અને વ્યક્તિગત પ્રવેશદ્વાર બની ગયા છે. યુપીઆઈથી લઈને સોશિયલ મીડિયા સુધી, આપણને જે જોઈએ છે તે બધું આ એક જ ઉપકરણ સાથે જોડાયેલ છે. આવી સ્થિતિમાં, આપણો ફોન ચોરાઈ જાય કે છેતરપિંડીભર્યા કોલનો ભોગ બને તે એક દુઃસ્વપ્નથી ઓછું નથી. આ વધતા જતા જોખમોને ધ્યાનમાં રાખીને, ટેલિકોમ્યુનિકેશન વિભાગ (DoT) એ “સંચાર સાથી” એપને દરેક મોબાઇલ વપરાશકર્તા માટે સુરક્ષા કવચ બનાવવાનો નિર્ણય લીધો છે. સરકારે હવે સ્પષ્ટતા કરી છે કે આ એપ ભારતમાં વેચાતા દરેક નવા સ્માર્ટફોન પર પહેલાથી ઇન્સ્ટોલ કરેલી હશે અને તેને દૂર કરી શકાતી નથી. તેથી, સંચાર સાથી એપ શું છે અને તે તમને કેવી રીતે મદદ કરે છે તે સમજવું મહત્વપૂર્ણ છે.
સંચાર સાથી એપ શું છે?
સંચાર સાથી એ કેન્દ્ર સરકારની ડિજિટલ સુરક્ષા પહેલ છે, જે મોબાઇલ એપ અને વેબસાઇટ બંને તરીકે કાર્યરત છે. તે 2023 માં શરૂ કરવામાં આવ્યું હતું. તેનો હેતુ લોકોને ખોવાયેલા મોબાઇલ ફોન અને છેતરપિંડીવાળા વેબ લિંક્સની જાણ કરવા અને બ્લોક કરવાની મંજૂરી આપવાનો છે. આ પ્લેટફોર્મ તમારા નામે કાર્યરત મોબાઇલ કનેક્શન્સની સંખ્યા પણ દર્શાવે છે અને વિવિધ બેંકો અને નાણાકીય સંસ્થાઓના અધિકૃત અને વિશ્વસનીય સંપર્કોને ઓળખવામાં મદદ કરે છે.
આ એપ્લિકેશન દ્વારા છેતરપિંડી અથવા કૌભાંડોની જાણ કરવી તેની આધુનિક ટેકનોલોજીને કારણે ખૂબ જ સરળ છે. તેની સૌથી મહત્વપૂર્ણ વિશેષતા એ છે કે વપરાશકર્તાઓને દર વખતે તેમનો IMEI નંબર યાદ રાખવાની કે શોધવાની જરૂર નથી. સંચાર સાથી એપ્લિકેશન તમારા નામે જારી કરાયેલા બધા મોબાઇલ નંબરોની સ્થિતિ દર્શાવે છે, ફોન અસલી છે કે નહીં તે નક્કી કરે છે, અને તમને કોઈપણ શંકાસ્પદ સંદેશાઓ, કૉલ્સ અથવા સ્પામની જાણ કરવાની મંજૂરી આપે છે. વધુમાં, જો તમને કોઈ ભારતીય નંબર પરથી આંતરરાષ્ટ્રીય કૉલ આવે છે, તો તમે OTP દાખલ કર્યા વિના પણ આ એપ્લિકેશન દ્વારા તેની જાણ કરી શકો છો. આ નકલી અને છેતરપિંડીના કૉલ્સને અગાઉથી ઓળખવામાં મદદ કરે છે.
એપ્લિકેશનનું ચક્ષુ સુવિધા શું કરે છે?
સંચાર સાથી એપ્લિકેશનમાં “ચક્ષુ” નામની સુવિધા છે, જે વપરાશકર્તાઓને કપટપૂર્ણ કૉલ્સ, સંદેશાઓ અને ઑનલાઇન છેતરપિંડીની જાણ કરવાની મંજૂરી આપે છે. સરકારના મતે, આ રિપોર્ટિંગ ટેલિકોમ વિભાગને સાયબર ક્રાઇમ અને નાણાકીય છેતરપિંડી અટકાવવા માટે વધુ અસરકારક રીતે કામ કરવા સક્ષમ બનાવે છે.
ફેક લિંક અને માલવેર રિપોર્ટિંગ સુવિધા
વપરાશકર્તાઓ ચક્ષુ સુવિધા દ્વારા ફિશિંગ લિંક્સ, નકલી વેબસાઇટ્સ, ફોન ક્લોનિંગ અને માલવેર જેવી પ્રવૃત્તિઓની પણ જાણ કરી શકે છે. આ સુવિધા SMS, RCS, iMessage અને WhatsApp અને Telegram જેવા સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ દ્વારા પ્રાપ્ત શંકાસ્પદ સંદેશાઓ માટે પણ ઉપલબ્ધ છે.
નકલી સિમ પર સીધો હુમલો
આજકાલ નકલી સિમ એક મોટો ખતરો બની ગયા છે. કોઈ વ્યક્તિ તમારી ઓળખનો ઉપયોગ કરીને સિમ કાર્ડ મેળવી શકે છે અને છેતરપિંડી કરી શકે છે. સંચાર સાથીની મદદથી, અત્યાર સુધીમાં 30 મિલિયનથી વધુ નકલી સિમ કનેક્શન નિષ્ક્રિય કરવામાં આવ્યા છે.
OTP અને નંબર દ્વારા ઓળખ
જ્યારે તમે એપ ખોલો છો, ત્યારે તે તમારો મોબાઇલ નંબર અને OTP લઈને તમારા ફોનની ચકાસણી કરે છે. ફોનનો IMEI નંબર પછી સીધા DoT ની CEIR સિસ્ટમ સાથે મેચ થાય છે, જે તરત જ નક્કી કરે છે કે ફોન અસલી છે કે બ્લેકલિસ્ટેડ છે.
આ એપ CEIR સિસ્ટમ સાથે જોડાયેલ છે
CEIR એક કેન્દ્રીય ડેટાબેઝ છે જે દેશના તમામ મોબાઇલ ફોનનો રેકોર્ડ રાખે છે. સંચાર સાથી આ સિસ્ટમ સાથે જોડાયેલ છે, તેથી ફોન સંબંધિત કોઈપણ સમસ્યા તરત જ શોધી કાઢવામાં આવે છે.
ફોન ચોરાઈ જાય કે તરત જ તેને બ્લોક કરી શકાય છે
જો તમારો ફોન ખોવાઈ જાય કે ચોરાઈ જાય, તો આ એપનો ઉપયોગ કરીને તેને સેકન્ડોમાં બ્લોક કરી શકાય છે. આ ખાતરી કરે છે કે તમારી બેંક એપ્સ, વોટ્સએપ, ફોટા અને UPI જેવી તમારી વ્યક્તિગત માહિતી સંપૂર્ણપણે સુરક્ષિત રહે છે.
નકલી કોલ્સ અને છેતરપિંડીની તાત્કાલિક જાણ કરો
જો કોઈ બેંક, કુરિયર કંપની અથવા સરકારી અધિકારી હોવાનો દાવો કરીને ફોન કરે છે, તો તમે તે નંબરની સીધી એપમાં જાણ કરી શકો છો. એપ તમને અધિકૃત સરકારી અને બેંક નંબરો પણ બતાવે છે, જેથી તમે સરળતાથી નકલી કોલ્સ ઓળખી શકો.
સેકન્ડ હેન્ડ ફોન ખરીદતા પહેલા વેરિફિકેશન ફીચર
જો તમે વપરાયેલ ફોન ખરીદવાનું વિચારી રહ્યા છો, તો તમે આ એપમાં IMEI નંબર દાખલ કરીને ઝડપથી તપાસ કરી શકો છો કે તે ચોરાઈ ગયો છે કે નહીં. છેતરપિંડી ટાળવામાં આ એક મોટી મદદ છે.
એપ જૂના ફોન સુધી કેવી રીતે પહોંચશે?
જે સ્માર્ટફોન પહેલાથી જ બનાવવામાં આવ્યા છે, તેમના માટે સરકારે કંપનીઓને સોફ્ટવેર અપડેટ દ્વારા ફોનમાં આ એપનો સમાવેશ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. સરકારે સ્પષ્ટ ચેતવણી આપી છે કે જો તેઓ પાલન નહીં કરે તો કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.
કેન્દ્ર સરકારે મોબાઇલ કંપનીઓને શું આદેશ આપ્યો?
સંચાર મંત્રાલય હેઠળના ટેલિકોમ્યુનિકેશન વિભાગે મોબાઇલ કંપનીઓને ભારતમાં ઉત્પાદિત અથવા આયાત કરાયેલા દરેક ફોન પર સંચાર સાથી એપ પ્રી-ઇન્સ્ટોલ કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો છે. આ આદેશ 28 નવેમ્બરથી અમલમાં આવ્યો છે, અને કંપનીઓને 90 દિવસની અંદર તેનું પાલન કરવાનું કહેવામાં આવ્યું છે.
