નવી દિલ્હીઃ રાજકીય રીતે દેશના સૌથી સંવેદનશીલ અને ઐતિહાસિક અયોધ્યા રામમંદિર-બાબરી મસ્જિદ કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટનો સૌથી મોટો નિર્ણય સામે આવ્યો છે. સુપ્રીમ કોર્ટની પાંચ સભ્યોની ખંડપીઠે માત્ર 40 દિવસની નિયમિત સુનાવણી બાદ સમગ્ર મામલામાં સ્પષ્ટ ચૂકાદો આપ્યો છે. આ નિર્ણયની બીજી વિશેષતા એ છે કે પાંચેય ન્યાયાધીશોએ એકસૂરે ચૂકાદો આપ્યો છે. મતલબ કે બેંચમાં પાંચેય ન્યાયાધીશોમાંથી કોઈનો અભિપ્રાય અલગ નથી.
સુપ્રીમ કોર્ટે આ ચુકાદામાં, હિન્દુઓના દાવા પર મહોર લગાવી છે કે રામલલા ભગવાન રામનું જન્મસ્થળ છે. સુપ્રીમ કોર્ટે પણ સ્વીકાર્યું કે આ ફક્ત કાલ્પનિક અથવા વિશ્વાસની વાર્તા નથી, પરંતુ વાસ્તવિકતા છે. સુપ્રીમ કોર્ટે અયોધ્યાની વિવાદિત જમીનને રામલલાની જાહેર કરી છે. કોર્ટે તેના સ્પષ્ટ ચુકાદાને સંતુલિત કરવાનો પ્રયાસ પણ કર્યો છે. સુન્ની વકફ બોર્ડને મસ્જિદ બનાવવા માટે વૈકલ્પિક સ્થાનમાં જમીન આપવાનો આદેશ કરતા સુપ્રીમ કોર્ટે વિવાદિત જમીન રામલલાને સોંપી છે.
સુપ્રીમે તમામ પક્ષકારોની સલાહ અંગેની દલીલો, રજૂ કરેલા પુરાવા અને ભારતીય પુરાતત્વીય સર્વે ઓફ ઇન્ડિયા (એએસઆઈ) ના રિપોર્ટથી વિવાદિત સ્થળના ખોદકામ અંગે પણ પોતાનું વલણ સ્પષ્ટ કર્યું છે. એએસઆઈનો એ અહેવાલ સુપ્રીમ કોર્ટમાં ખૂબ મહત્વનો સાબિત થયો છે. સાથે જ મુસ્લિમ પક્ષે દલીલ કરી હતી કે વિવાદિત સ્થળે લાંબા સમયથી નમાઝ પઢવામાં ન આવતી હોવાના કારણે મસ્જિદના અસ્તિત્વ પર પ્રશ્નાર્થ ન ઉઠાવી શકાય. મુસ્લિમ પક્ષે તેની દલીલોમાં દાવો કર્યો હતો કે બાબરી મસ્જિદ કોઈ મંદિરને તોડી કરીને બનાવવામાં આવી નથી.
સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાના ચુકાદામાં ચોખ્ખું કહ્યું છે કે એએસઆઈના ખોદકામમાં મળેલા પુરાવાઓને અવગણી શકાય નહીં. કોર્ટે કહ્યું કે મસ્જિદ ખાલી પડી રહેલી જમીન પર બનાવવામાં આવી નથી. એએસઆઈ સર્વે દરમિયાન મંદિરના વિશાળ અવશેષો વિવાદિત બંધારણ હેઠળ મળી આવ્યાં હતાં. એએસઆઈએ વિવાદિત બંધારણ હેઠળ મળી આવેલા વિશાળ માળખાને 12મી સદીના મંદિર તરીકે વર્ણવ્યું હતું..
એએસઆઈએ પોતાના અહેવાલમાં સ્પષ્ટ જણાવ્યું છે કે ખોદકામમાંથી મળેલા અવશેષો અને કલાકૃતિઓને મસ્જિદ સાથે કોઈ લેવાદેવા નથી. મુસ્લિમ પક્ષે કોર્ટમાં એએસઆઈના અહેવાલનો વિરોધ કર્યો હતો અને તેના પર શંકા વ્યક્ત કરી હતી. મુસ્લિમ પક્ષ ઇચ્છતો ન હતો કે સુપ્રીમ કોર્ટમાં એએસઆઈ રિપોર્ટને પુરાવા તરીકે માનવામાં આવે.
સુપ્રીમ કોર્ટે પોતાના ચુકાદામાં હિન્દુઓના દાવા પર પણ મહોર લગાવી દીધી છે કે વિવાદિત સ્થળે હિન્દુઓ પૂજા કરતાં રહ્યાં હતાં. કોર્ટે કહ્યું કે સાક્ષીઓના નિવેદનો અને કોઈ પણ પક્ષની દલીલો હિન્દુઓના આ દાવાને ખોટી સાબિત કરતી નથી. ભગવાન રામનો જન્મ અયોધ્યામાં થયો હતો તેવા દાવા દ્વારા કોઈ પણ દાવાનો વિરોધ કરવામાં આવ્યો ન હતો. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું હતું કે રામ ચબૂતરા, સીતા રસોઇ, ભંડારો પણ હિન્દુઓના દાવાને સમર્થન આપે છે. હિન્દુપક્ષે એવી દલીલ કરવામાં આવી હતી કે મુખ્ય ગુંબજને જ રામનું જન્મસ્થાન માનતાં હતાં. ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક ગ્રંથોને પણ પુરાવા તરીકે હિન્દુ પક્ષ દ્વારા ટાંકવામાં આવ્યાં હતાં.
| સુપ્રીમ કોર્ટના નિર્ણયના મહત્વના મુદ્દા: –
– કેન્દ્ર સરકાર જ હજી પણ જમીનનું આધિક્ય ધરાવે છે, હસ્તગત કરેલી જમીન 67 એકર છે આ ઉપરાંત, વિવાદિત જમીનની સંભાળ લેવાની જવાબદારી પણ કેન્દ્રની રહેશે. – ત્રણ મહિનામાં કેન્દ્ર એક ટ્રસ્ટ અથવા બોર્ડ બનાવશે, જેવું મેનેજમેન્ટ રાખવા માગશે તે રાખી શકશે. તે ટ્રસ્ટની મંદિર બનાવવાની જવાબદારી રહેશે. -1580 સ્ક્વેર યાર્ડ વિવાદિત જમીન અંગે સુપ્રીમ કોર્ટે નિર્ણય આપ્યો હતો કે 2.77 એકર વિવાદિત જમીનની માલિકી નક્કી કરી. બાકીની જમીન કેન્દ્ર સરકારની જ છે. – વિવાદિત જમીનનો આંતરિક અને બાહ્ય ભાગ છે, જ્યાં રામલલા બિરાજે છે, પહેલાં જ્યાં મુખ્ય ગુંબજ હતો ત્યાં હવે શિવ મંદિર છે. તે અને બહારનો ભાગ, તેટલા ભાગને જ વિવાદિત જમીન માનવામાં આવે છે. – સમગ્ર જમીનનું બોર્ડ બનાવીને કેન્દ્ર તેને આપશે. ત્યાં એક મંદિર બનાવવામાં આવશે. – મંદિર ફક્ત 1580 સ્કેવરયાર્ડમાં જ બનાવવામાં આવશે તેવું નથી. જે જમીન સંપાદન કરવામાં આવી છે, તેનો ઉપયોગ કરીને મોટું મંદિર બનાવી શકાય છે. કોઈ પ્રતિબંધ નથી. – આંતરિક અને બાહ્ય ભાગ (રામલલા બિરાજમાન અને સીતા રસોઇ, રામ ચબૂતરા, ભંડાર) આ સંપૂર્ણ ભાગ ટ્રસ્ટને આપવામાં આવશે. મંદિરના નિર્માણમાં તેનો ઉપયોગ કરી શકાશે. -ટ્રસ્ટ અથવા બોર્ડની રચના થાય ત્યાં સુધી, કેન્દ્ર સરકાર જમીન માલિક રહેશે. – જ્યારે બોર્ડને જમીન આપવામાં આવશે, ત્યારે કેન્દ્ર તે જ સમયે તેનો પાંચ એકરનો ભાગ અથવા સંપાદન કરેલી જગ્યા અયોધ્યામાં ક્યાંય પણ મહત્ત્વના સ્થાને આપી શકે છે. – મસ્જિદ માટે જમીન આપવા રાજ્ય અને કેન્દ્ર સરકાર પરસ્પર સંકલન કરીને સ્થળની પસંદગી કરી શકશે. – નિર્મોહી અખાડાની અરજી સમયસીમાં દાખલ ન થવાના કારણે કાઢી નાંખવામાં આવી છે પરંતુ કોર્ટે રાઇડર આપ્યું છે કે નિર્મોહી અખાડાને ટ્રસ્ટમાં સામેલ કરવામાં આવશે. |
