થોડા વર્ષો પહેલા હું જ્યારે પ્રથમ વખત અમેરિકા ગયો ત્યારે એક શબ્દ જે મેં દરેક જગ્યાએ સાંભળ્યો તે હતો ‘સ્ટ્રેસ મેનેજમેન્ટ.’ કેમ કોઈ તેમના તણાવનું સંચાલન કરવા માંગે છે? હું સમજી શકું છું કે તમે તમારા પૈસા, વ્યવસાય, કુટુંબ અથવા સંપત્તિનું સંચાલન કરવા માંગો છો. પરંતુ શા માટે કોઈ પણ તેમના તણાવ ને મેનેજ કરવા માંગે? તે એટલા માટે છે કે તમે એક સંપૂર્ણ સંસ્કૃતિ સ્થાપિત કરી છે જે માને છે કે તણાવ એ તમારા જીવનનો એક ભાગ છે.
તણાવ એ તમારા જીવનનો એક ભાગ નથી. એ તમારા કાર્યની પ્રકૃતિ નથી જે તણાવનું કારણ બને છે; તે ફક્ત એટલું જ છે કે તમારી સિસ્ટમ પર તમારું નિયંત્રણ નથી. તમે તમારી અંદર સરળતાથી કેવી રીતે કાર્ય કરવું તે જાણતા નથી. તેથી જ તમે તણાવપૂર્ણ છો. શું તમે જોયું છે, ઘણી પરિસ્થિતિઓમાં, એક વ્યક્તિ તાણમાં આવી જાય છે અને બીજો વ્યક્તિ તેમાંથી સહેલાઇથી પસાર થઈ શકે છે. તેથી પરિસ્થિતિને કારણે તાણ આવતો નથી. તણાવ તમારી આંતરિક પરિસ્થિતિને સંચાલિત કરવામાં અસમર્થતાને કારણે આવી રહ્યો છે.
તમે પ્રયોગ કરી શકો, તમે તમારી હથેળીઓને નીચે તરફ રાખીને ઉંડા શ્વાસ લો, તો તમે જોશો કે શ્વાસ એક રીતે થશે. જો તમે તેને ફેરવો, તેને ઉપર તરફ રાખો અને શ્વાસ લો, તો તમે જોશો કે તમારો શ્વાસ અલગ રીતે થશે. જ્યારે તમારી હથેળી નીચે તરફ હશે, ત્યારે તમારા ડાયાફ્રમમાં મહત્તમ વિસ્તરણ અને સંકોચન થશે. જો તમે તેને ઉપર તરફ ફેરવો તો તે છાતીમાં વધુ હશે. તેથી ફક્ત તમારા હથેળીને ફેરવવાથી, તમે જે રીતે શ્વાસ લો છો અને શરીરમાં તમારી શક્તિઓ જે રીતે કાર્ય કરે છે તે બદલાતી રહે છે.
તમારું શરીર, તમારું મન, તમારી ભાવના અને તમારી શક્તિઓ – આ તે વાહનો છે કે જેના થકી તમે તમારા જીવનની મુસાફરી કરી રહ્યા છો. તેના વિશે કોઈ સમજ વિના, તેના વિશે કોઈ નિયંત્રણ વિના, તેના વિશે કોઈપણ વ્યક્તિલક્ષી અનુભવ વિના તમે તમારું જીવન જીવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યાં છો; તે આકસ્મિક અસ્તિત્વ છે. જો તમે તણાવપૂર્ણ થાઓ છો તો સ્વાભાવિક રીતે તમે તે પરિસ્થિતિઓને ટાળશો અને તમારા વ્યવસાય અને તમારા માટે શક્ય એવી તમામ શક્યતાઓને પણ ટાળશો.
જ્યારે તમે તમારી જાતને એવી સ્થિતિમાં ફેરવો કે મૂળભૂત વસ્તુઓ તમારી અંદર એટલી સુંદર રીતે કાર્ય કરે છે, ત્યારે કુદરતી રીતે ફક્ત તમારી શ્રેષ્ઠ ક્ષમતા તમારાથી બહાર નીકળશે. યોગ એ તમારી આંતરિક શક્તિઓને એવી રીતે સક્રિય કરવાનું વિજ્ઞાન છે કે તમારું શરીર, મન અને ભાવનાઓ તેમના ઉચ્ચતમ સ્તર પર કાર્ય કરે છે. જ્યારે તમારું શરીર અને મન સંપૂર્ણપણે અલગ આરામની સ્થિતિમાં અને આનંદના ચોક્કસ સ્તર પર કાર્ય કરે છે, ત્યારે તમને ઘણી બધી બાબતોમાંથી મુક્ત કરી શકાય છે જેનાથી મોટાભાગના લોકો પીડાતા હોય છે. ધારો કે તમે તમારી ઓફિસમાં આવીને બેસો, અને તમને માથાનો દુખાવો થાય છે. તમારા માથાનો દુખાવો કોઈ મોટો રોગ નથી, પરંતુ તે એ દિવસની તમારી સંપૂર્ણ ક્ષમતાને છીનવી લે છે. યોગની પ્રેક્ટિસથી, તમારું શરીર અને મન તેમના ઉચ્ચતમ સ્તરે હશે અને તમે કાયમ આરામદાયક સ્થિતિમાં રહેશો.
(સદગુરુ, જગ્ગી વાસુદેવ)
ભારતના પચાસ પ્રભાવશાળી લોકોમાં સ્થાન ધરાવનાર, સદગુરુ યોગી, રહસ્યવાદી, સ્વપ્નદ્રષ્ટા અને ન્યૂયોર્ક ટાઇમ્સના બેસ્ટ સેલિંગ લેખક છે. સદગુરુને તેમની અસાધારણ અને વિશિષ્ટ સેવા બદલ ભારત સરકાર દ્વારા 2017 માં સર્વોચ્ચ વાર્ષિક નાગરિક એવોર્ડ- પદ્મ વિભૂષણથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા છે.
