પર્યાવરણ એટલે સમગ્ર કુદરતી વાતાવરણ કે જેમાં આપણે રહીએ છીએ. તેમાં આપણી આસપાસના તમામ જીવંત અને નિર્જીવ તત્વોનો સમાવેશ થાય છે, જેમ કે હવા, પાણી, માટી, છોડ, પ્રાણીઓ અને અન્ય જીવંત પ્રાણીઓ. એકંદરે ઇકોસિસ્ટમ બનાવવા માટે પર્યાવરણના ઘટકો એકબીજા સાથે ક્રિયાપ્રતિક્રિયા કરે છે.
જો કે, કુદરતી સંસાધનોના શોષણ અને માનવ જીવનશૈલી માટે તેના દુરુપયોગને કારણે, પર્યાવરણ પ્રદૂષિત થઈ રહ્યું છે. દૂષિત વાતાવરણ તે ઘટકોને અસર કરે છે જે જીવન જીવવા માટે જરૂરી છે. આવી સ્થિતિમાં લોકો પર્યાવરણ વિશે જાગૃત થાય અને તેઓ પ્રકૃતિ અને પર્યાવરણનું મહત્વ સમજે તે હેતુથી દર વર્ષે વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.
વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસ ક્યારે છે?
વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસ દર વર્ષે જૂન મહિનામાં આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ઉજવવામાં આવે છે. આ ખાસ દિવસની ઉજવણી માટે તારીખ નક્કી કરવામાં આવી છે. ભારત સહિત સમગ્ર વિશ્વમાં 5મી જૂને પર્યાવરણ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. આ અવસર પર વિવિધ દેશો પોતાના નાગરિકોને પર્યાવરણ વિશે જાગૃત કરવા માટે વિવિધ રીતે કાર્યક્રમોનું આયોજન કરે છે.
પર્યાવરણ દિવસનો ઇતિહાસ
પર્યાવરણ દિવસની ઉજવણીનો પાયો 1972 માં નાખવામાં આવ્યો હતો, જ્યારે સંયુક્ત રાષ્ટ્રએ પ્રથમ પર્યાવરણ દિવસની ઉજવણી કરી હતી અને દર વર્ષે આ દિવસની ઉજવણી કરવાની જાહેરાત કરી હતી.
5 જૂને જ પર્યાવરણ દિવસ કેમ ઉજવાય છે?
હકીકતમાં, પ્રથમ પર્યાવરણ પરિષદ 5 જૂન 1972 ના રોજ ઉજવવામાં આવી હતી, જેમાં 119 દેશોએ ભાગ લીધો હતો. આ કોન્ફરન્સ સ્વીડનની રાજધાની સ્ટોકહોમમાં યોજાઈ હતી. યુનાઈટેડ નેશન્સ જનરલ એસેમ્બલીએ 5 જૂનને પર્યાવરણ દિવસ તરીકે નિયુક્ત કર્યો, જે માનવ પર્યાવરણ પર સ્ટોકહોમ કોન્ફરન્સનો પ્રથમ દિવસ હતો.
પર્યાવરણ દિવસનું મહત્વ
ભારત સહિત સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રદૂષણ ઝડપથી ફેલાઈ રહ્યું છે. વધતા પ્રદૂષણને કારણે કુદરત જોખમમાં છે. કુદરત કોઈપણ જીવને જીવન જીવવા માટે જરૂરી દરેક વસ્તુ પ્રદાન કરે છે. આવી સ્થિતિમાં કુદરતની અસર થશે તો જનજીવન પ્રભાવિત થશે. પર્યાવરણ દિવસની ઉજવણી પ્રકૃતિને પ્રદૂષણથી બચાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે શરૂ થઈ.
આ દિવસે લોકોને પર્યાવરણ પ્રત્યે જાગૃત કરવામાં આવે છે અને પ્રકૃતિને પ્રદૂષિત થવાથી બચાવવા માટે પ્રેરિત કરવામાં આવે છે.
પર્યાવરણ દિવસ થીમ 2024
દર વર્ષે વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસની વિશેષ થીમ હોય છે. ગયા વર્ષે વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસ 2023 ની થીમ “પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણના ઉકેલો” હતી. આ થીમ પ્લાસ્ટિક પ્રદૂષણના ઉકેલો પર આધારિત છે. આ વર્ષે વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસ 2024 ની થીમ “જમીન પુનઃસ્થાપન, રણ અને દુષ્કાળની સ્થિતિસ્થાપકતા” છે. થીમ ‘આપણી જમીન’ સૂત્ર હેઠળ જમીન પુનઃસંગ્રહ, રણીકરણ અને દુષ્કાળ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.
