છેલ્લા બે વર્ષથી સમગ્ર વિશ્વ કોરોનાથી પીડિત છે. એક તરફ, દર વર્ષે એક નવા પ્રકાર સાથે, આ રોગચાળો લોકોને માત્ર શારીરિક જ નહીં પરંતુ માનસિક રીતે પણ નબળા પાડી રહ્યો છે. તો બીજી તરફ અમેરિકામાં માનવીઓમાં ઝડપથી ફેલાતા સુપરબગએ સમગ્ર વિશ્વને ફરી ચિંતામાં મૂકી દીધું છે.
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં આ બેક્ટેરિયલ સુપરબગ મેડિકલ સાયન્સ માટે એક મોટા પડકાર તરીકે ઉભરી આવ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં કોવિડ-19નું સંક્રમણ તેને વધુ ખતરનાક બનાવી રહ્યું છે. મેડિકલ જર્નલ લેન્સેટમાં પ્રકાશિત એક અભ્યાસ સૂચવે છે કે જો આ સુપરબગ આ જ રીતે ફેલાતો રહેશે તો તે દર વર્ષે 10 મિલિયન લોકોના મૃત્યુનું કારણ બની શકે છે. હાલમાં આ સુપરબગને કારણે, વિશ્વભરમાં દર વર્ષે 1.3 મિલિયન લોકો મૃત્યુ પામે છે. લેન્સેટના અભ્યાસમાં સામે આવ્યું છે કે એન્ટિબાયોટિક્સ અને એન્ટી ફંગલ દવાઓ પણ સુપરબગ્સને અસર કરતી નથી. શું આ સુપરબગ વિશ્વ માટે નવા પ્રકારનો ખતરો ઉભો કરી રહ્યો છે?
સુપરબગ શું છે ?
તે બેક્ટેરિયાનું એક સ્વરૂપ છે. કેટલાક બેક્ટેરિયા માનવ મૈત્રીપૂર્ણ હોય છે જ્યારે કેટલાક મનુષ્યો માટે ખૂબ જોખમી હોય છે. આ સુપરબગ મનુષ્ય માટે જીવલેણ છે. તે બેક્ટેરિયા, વાયરસ અને પરોપજીવીનો તાણ છે. જ્યારે બેક્ટેરિયા, વાયરસ, ફૂગ અથવા પરોપજીવી સમય સાથે બદલાય છે, ત્યારે દવા તેમને અસર કરવાનું બંધ કરે છે. આ તેમનામાં એન્ટિમાઇક્રોબાયલ પ્રતિકાર બનાવે છે.
એન્ટિમાઇક્રોબાયલ પ્રતિકારના ઉદભવ પછી, તે ચેપની સારવાર ખૂબ મુશ્કેલ બની જાય છે. જો સાદી ભાષામાં સમજીએ તો સુપરબગ એવી સ્થિતિ છે જ્યારે દર્દીના શરીરમાં રહેલા બેક્ટેરિયા, વાયરસ અને પેરાસાઇટ સામે દવા બિનઅસરકારક બની જાય છે.
કોઈપણ એન્ટિબાયોટિક દવાના વધુ પડતા ઉપયોગથી અથવા બિનજરૂરી રીતે એન્ટિબાયોટિક દવાના ઉપયોગને કારણે સુપરબગ્સ ઉત્પન્ન થાય છે. ડોકટરોના મતે, ફ્લૂ જેવા વાયરલ ચેપના કિસ્સામાં એન્ટિબાયોટિક્સ લેવાથી, સુપરબગ બનવાની શક્યતાઓ વધુ છે, જે ધીમે ધીમે અન્ય માનવીઓને પણ ચેપ લગાડે છે.
ઈન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ મેડિકલ રિસર્ચ અનુસાર, આપણા દેશમાં ન્યુમોનિયા અને સેપ્ટિસેમિયાની સારવાર માટે વપરાતી કાર્બાપેનેમ દવાઓ હવે બેક્ટેરિયા પર બિનઅસરકારક બની ગઈ છે. જેના કારણે આ દવાઓના ઉત્પાદન પર પ્રતિબંધ મુકવામાં આવ્યો હતો.
આ ખતરનાક બગ કેવી રીતે ફેલાય છે?
સુપરબગ્સ ત્વચાના સંપર્ક, ઘા, લાળ અને જાતીય સંપર્ક દ્વારા વ્યક્તિથી વ્યક્તિમાં ફેલાય છે. એક વખત સુપરબગ માનવ શરીરમાં આવી જાય પછી દવાઓ દર્દીને અસર કરવાનું બંધ કરી દે છે. સુપરબગ્સ માટે હાલમાં કોઈ દવા નથી, પરંતુ યોગ્ય પદ્ધતિઓ અપનાવીને તેને અટકાવી શકાય છે.
કોરોના અને સુપરબગની જુગલબંધીએ હોબાળો મચાવ્યો
લેન્સેટે કોરોના મહામારી વચ્ચે થોડા દિવસો પહેલા સુપરબગના કારણે થયેલા મોતનો અભ્યાસ કર્યો છે. રિપોર્ટ અનુસાર, વર્ષ 2021માં ICMRએ 10 હોસ્પિટલોમાં એક અભ્યાસ કર્યો અને જાણવા મળ્યું કે કોરોના વાયરસ પછી લોકોએ વધુ એન્ટીબાયોટીક્સનો ઉપયોગ કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે.
એન્ટિબાયોટિક્સ અને સુપરબગ્સના વધુ પડતા ઉપયોગને કારણે સ્થિતિ વધુ વણસી છે. કોરોનાથી સંક્રમિત થયેલા 50 ટકાથી વધુ કોવિડ દર્દીઓને સારવાર દરમિયાન અથવા પછી બેક્ટેરિયા અથવા ફૂગના કારણે ચેપ લાગ્યો હતો અને મૃત્યુ પામ્યા હતા. અભ્યાસ મુજબ, જો વિશ્વમાં એન્ટીબાયોટીક્સનો ઉપયોગ આ જ દરે વધતો રહેશે તો મેડિકલ સાયન્સની તમામ પ્રગતિ શૂન્ય થઈ જશે.
એન્ટિબાયોટિકનો ઉપયોગ વધી રહ્યો છે
સ્કોલર એકેડેમિક જર્નલ ઑફ ફાર્મસીના રિપોર્ટ અનુસાર, છેલ્લા 15 વર્ષમાં વિશ્વભરમાં એન્ટિબાયોટિક્સના ઉપયોગમાં 65 ટકાનો વધારો થયો છે. કોરોના રોગચાળાથી ડરી ગયેલા લોકો અને તેમની નબળી રોગપ્રતિકારક શક્તિ હવે સામાન્ય શરદી અને ઉધરસમાં પણ એન્ટિબાયોટિક્સનો ઉપયોગ કરી રહ્યા છે. આ સુપરબગને કારણે અમેરિકાને $5 બિલિયનનું નુકસાન થઈ રહ્યું છે.
એન્ટિબાયોટિક ઓવરડોઝ ખતરનાક છે!
લેન્સેટના સમાન અભ્યાસમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું કે કેવી રીતે કોરોના રોગચાળાને કારણે હોસ્પિટલમાં દર્દીઓ પર AMRનું ભારણ વધી ગયું છે. આનું એક કારણ એ છે કે મોટાભાગના દર્દીઓને કોરોનાની સારવાર દરમિયાન એન્ટિબાયોટિક્સ આપવામાં આવી હતી.
સુપરબગ્સને કારણે કયા રોગો થાય છે
વર્ષ 2021 માં અમેરિકામાં 10 થી વધુ સંશોધનોમાં જાણવા મળ્યું કે સુપરબગ્સને કારણે અકાળ જન્મનું જોખમ વધે છે. બીજી તરફ પુરુષોને પેશાબને લગતી સમસ્યા હોય છે. જો કે, મનુષ્યોમાં તેની લાંબા ગાળાની આડઅસરો પર હજુ વધુ સંશોધન કરવામાં આવી રહ્યા છે.
શું કેવી રીતે બચવું ?
- સુપરબગ્સથી બચવા માટે, પહેલા સાબુ અને પાણીથી હાથ ધોવા.
- હાથ ધોવા માટે હેન્ડ સેનિટાઈઝરનો ઉપયોગ કરો.
- ખાદ્ય પદાર્થોને સ્વચ્છ જગ્યાએ રાખો.
- ખોરાકને યોગ્ય રીતે રાંધવા અને સ્વચ્છ પાણીનો ઉપયોગ કરવો.
- બીમાર લોકો સાથે સંપર્ક ટાળો.
- કોઈપણ એન્ટિબાયોટિકનો ઉપયોગ ડૉક્ટરની સલાહ લીધા પછી જ.
- અન્ય લોકો સાથે એન્ટિબાયોટિક્સ શેર ન કરવી.
