દર વર્ષે 18 એપ્રિલે વિશ્વ વારસા દિવસ (World Heritage Day) ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ વિશ્વભરના દેશોના ભૂતકાળ, સંસ્કૃતિ અને કલાના પુરાવાઓને સાચવવાના ઉદ્દેશ્યથી ઉજવવામાં આવે છે. આ ઉપરાંત આ વારસાઓને વિશ્વમાં પ્રખ્યાત બનાવીને, સાંસ્કૃતિક એકતા અને પર્યટનને પણ પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે છે. ભલે વિવિધ વિશ્વ પ્રસિદ્ધ વારસાઓ છે, ભારત આવા ઐતિહાસિક, કુદરતી અને સાંસ્કૃતિક વારસાઓથી પણ સમૃદ્ધ છે. ભારતમાં હાલમાં 43 વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સ છે. યુનેસ્કો દ્વારા જાહેર કરાયેલા 43 વર્લ્ડ હેરિટેજ સ્થળોમાં 35 સાંસ્કૃતિક, સાત કુદરતી અને એક મિશ્ર સ્થળનો સમાવેશ થાય છે.
ભારતમાં પહેલી વાર મહારાષ્ટ્રની એલોરા ગુફાઓને વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટમાં સામેલ કરવામાં આવી. જ્યારે આસામમાં સ્થિત મોઇદામ (અહોમ રાજવંશનો ટેકરો) 43મું વિશ્વ ધરોહર છે. વિશ્વ વારસા દિવસ નિમિત્તે, યુનેસ્કો દ્વારા જાહેર કરાયેલા ભારતના તમામ વિશ્વ વારસા સ્થળોની યાદી અહીં છે.
ભારતમાં વિશ્વ ધરોહર સ્થળોની યાદી
1.ઈલોરા ગુફાઓ મહારાષ્ટ્રમાં આવેલી છે. તેને 1983માં વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ બનાવવામાં આવ્યું હતું.
2.આગ્રાનો લાલ કિલ્લો ઉત્તર પ્રદેશમાં આવેલો છે. લાલ કિલ્લાને 1983 માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
3.મહારાષ્ટ્રમાં આવેલી અજંતા ગુફાઓને 1983 માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ બનાવવામાં આવ્યું હતું.
4.1983માં ઉત્તર પ્રદેશના તાજમહેલને પણ વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
5.તમિલનાડુમાં આવેલા મહાબલીપુરમ સ્મારકને 1984 માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
6.ઓરિસ્સાના કોણાર્ક ખાતે આવેલા સૂર્ય મંદિરને 1984માં યુનેસ્કો હેરિટેજ સ્થળ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
7.આસામના કાઝીરંગા રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનને 1985માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
8.રાજસ્થાનમાં સ્થિત કેવલાદેવ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનને 1985 માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
9.આસામના માનસ વન્યજીવન અભયારણ્યને 1985 માં વારસો જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
10.મધ્યપ્રદેશમાં આવેલા ખજુરાહો સ્મારકોના સમૂહને 1986માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
11. ઉત્તર પ્રદેશના ફતેહપુર સીકરીને 1986માં વારસો જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો.
12. કર્ણાટકના હમ્પી શહેરમાં સ્થિત સ્મારકોને 1986 માં ભારતીય વારસાની યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા.
13. ગોવાના ચર્ચ અને કોન્વેન્ટ્સને 1986માં વારસાની યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા.
14. 1987 માં કર્ણાટકના પટ્ટાદકલ ખાતેના સ્મારકોના સમૂહને યુનેસ્કો દ્વારા વિશ્વ ધરોહર સ્થળ જાહેર કરવામાં આવ્યું.
15. મહારાષ્ટ્રની એલિફન્ટા ગુફાઓને 1987માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
16. સુંદરવન રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન પશ્ચિમ બંગાળને 1987 માં વારસો જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
17. 1987 માં તમિલનાડુના ચોલ મંદિરોને વિશ્વ ધરોહર જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા.
18. ઉત્તરાખંડના નંદા દેવી અને ફૂલોની ખીણ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનને યુનેસ્કો દ્વારા વિશ્વ ધરોહર યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યું છે.
19. મધ્યપ્રદેશમાં સાંચીના બૌદ્ધ સ્મારકને 1989માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
20. દિલ્હીમાં હુમાયુનો મકબરો પણ એક વિશ્વ ધરોહર છે.
21. કુતુબ મિનાર અને દિલ્હીના સ્મારકોને 1993 માં વિશ્વ ધરોહર જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા.
22. ભારતના પર્વતીય રેલ્વેને 1994 માં વિવિધ ભારતીય રાજ્યોમાં વિશ્વ વારસાની યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યા હતા.
23. બિહારના બોધ ગયામાં આવેલ મહાબોધિ મંદિર સંકુલને 2002 માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.
24. મધ્યપ્રદેશના ભીમબેટકાને 2003 માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ બનાવવામાં આવ્યું હતું.
25. ગુજરાતના ચાંપાનેર-પાવાગઢ પુરાતત્વીય ઉદ્યાનને વારસાની યાદીમાં સમાવવામાં આવ્યો.
26. મહારાષ્ટ્રના છત્રપતિ શિવાજી ટર્મિનલને 2004માં વર્લ્ડ હેરિટેજમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું હતું.
27. દિલ્હીના લાલ કિલ્લા સંકુલને 2007 માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ બનાવવામાં આવ્યું હતું.
28. રાજસ્થાનના જયપુર જંતર મંતરને 2010 માં વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ બનાવવામાં આવ્યું હતું.
29. 2012 માં વિવિધ ભારતીય રાજ્યો (મહારાષ્ટ્ર, કર્ણાટક, કેરળ અને તમિલનાડુ) દ્વારા પશ્ચિમ ઘાટને વારસા સ્થળ બનાવવામાં આવ્યું છે.
૩૦. રાજસ્થાનના પહાડી કિલ્લાઓને ભારતના વિશ્વ પ્રસિદ્ધ વારસાનો ભાગ બનાવવામાં આવ્યા છે.
31. ગુજરાતના પાટણમાં આવેલી રાની કી વાવ (રાની કી બાવડી) ને વર્ષ 2014 માં વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટમાં ઉમેરવામાં આવી હતી.
32. હિમાચલ પ્રદેશના ગ્રેટ હિમાલયન નેશનલ પાર્કને વર્ષ 2014 માં વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ બનાવવામાં આવ્યું હતું.
33. 2016 માં, ચંદીગઢના કેપિટલ કોમ્પ્લેક્સને વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ બનાવવામાં આવ્યું હતું.
34. સિક્કિમના કંચનજંગા રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનને વર્ષ 2016 માં વિશ્વ ધરોહર યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યું હતું.
35. બિહારમાં નાલંદા મહાવિહારના પુરાતત્વીય સ્થળને વિશ્વ ધરોહર સ્થળ બનાવવામાં આવ્યું.
36. ગુજરાતના ઐતિહાસિક શહેર અમદાવાદને વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સની યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવ્યું છે.
37. મુંબઈ, મહારાષ્ટ્રમાં સ્થિત વિક્ટોરિયન ગોથિકને 2018 માં વારસો જાહેર કરવામાં આવ્યો હતો.
38. રાજસ્થાનનું જયપુર શહેર એક વિશ્વ ધરોહર છે.
39. 2021 માં તેલંગાણાના કાલેશ્વર (રામપ્પા) મંદિરને વિશ્વ ધરોહર યાદીમાં સામેલ કરો.
40. ગુજરાતના ધોળાવીરાને 2021 માં વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સમાં સમાવવામાં આવ્યું હતું.
41. પશ્ચિમ બંગાળનું શાંતિ નિકેતન એક સાંસ્કૃતિક વિશ્વ વારસો છે, જેને 2023 માં યુનેસ્કો દ્વારા વારસાની યાદીમાં સામેલ કરવામાં આવશે.
42. કર્ણાટકના હોયસાલાઓના પવિત્ર જૂથને 2023 માં વિશ્વ ધરોહર સ્થળ જાહેર કરવામાં આવશે.
૪૩. 2024 માં, આસામ રાજ્યમાં સ્થિત અહોમ રાજવંશના મોઇદામ (દફન પ્રણાલી) ટેકરાને યુનેસ્કો દ્વારા વિશ્વ ધરોહર જાહેર કરવામાં આવશે.
