સ્વીકાર લો…ચલતે રહો!… પર્યટનમાં બહુ ઉપયોગી છે આ થિયરી!

ઈન્સ્ટાગ્રામર્સ, યુ ટ્યુબર્સ, પોડકાસ્ટર્સ, ઈન્ફ્લુએન્સર્સ એમ બધા મળીને હાલમાં એક જ બાબતને પ્રમોટ કરી રહ્યા છે અને તે છે ટુરીઝમ. કોઈક ક્યાંક ગયા છે અને ત્યાંના મસ્ત-મસ્ત ફોટોઝ અને વિડિયોઝથી સોશિયલ મિડીયા ઊભરાઈ ગયું છે. જીવનમાં `સમથિંગ ટુ લૂક ફોર્વર્ડ ટુ’ એવું કશું આપણને સતત જોઈતું હોય છે અને તે `લૂક ફોર્વર્ડ ટુ’ની બાબતમાં ટુરીઝમે અગ્રસ્થાન મેળવ્યું છે અને તેથી જ અમે કહીએ છીએ કે અમે ખુશીના બિઝનેસમાં છીએ. ચાળીસ વર્ષ આ ટુરીઝમમાં આપ્યા પછી એવું લાગે છે કે કોઈકે ક્યારેક ક્યાંક તો પર્યટન કરવું જ જોઈએ. ઘરનો ઊંબરો પાર કરવો, ગામનું ઘેલું પાછળ મૂકી દેવું, રાજ્યની બહાર શું છે તે જોવું, દેશની સીમા પાર કરવી, સાત સમુદ્ર પાર જવાની ઈચ્છા રાખવી. કારણ કે `દેશની બહાર નીકળવાથી ચાતુર્ય આવે છે’ એ કહેવત ટુરીઝમની શરૂઆત પણ થઈ નહોતી ત્યારની છે. જીવનમાં જે કાંઈક થોડી ઘણી સફળતા મેળવવા માટે મારી માનસિકતા તૈયાર થઈ છે તે ટુરીઝમને આભારી છે. આપણો ભારત અને દુનિયા ખૂંદી કાઢવાથી. આથી દરેકે ટુરીઝમને આપણી મહત્ત્વની જરૂરતોમાં સમાવિષ્ટ કરવું જોઈએ.

ગમે તેની જોડે જાઓ, ઈન્ડિવિજ્યુઅલી જાઓ, સોલો ટ્રાવેલર બનો, પણ રુટીનમાંથીબહાર નીકળો, નિસર્ગ પાસે જાઓ, મેનમેડ વંડર્સ જોઈને ચક થઈ જાઓ, ઈતિહાસમાં ઓતપ્રોત થઈ જાઓ, ભૂગોળનો ચમત્કાર અનુભવો, અલગ-અલગ રાજ્યોની, દેશોની લોકકળા-સંસ્કૃતિ-પરંપરા જોઈ કાઢો, આત્મવિશ્વાસ વધારો. આનંદિત યાદોનું લાઈવ આલ્બમ તૈયાર કરો. આપણામાંથી અનેક લોકો આ પીક સીઝનમાં પ્રવાસે નીકળશે. હાલમાં અમારા પણ હજારો પર્યટકો દેશ-વિદેશમાં પર્યટન કરી રહ્યા છે. એમ કહી શકાય કે, `હમણાં જ મળેલા સમાચાર અનુસાર…’જો તમે પર્યટન માટે બહાર નીકળવાના હોય તો ફલાણું ઢીંકણું કરવું. સૌથી મહત્ત્વની વાત એ છે કે આપણી એનર્જી લેવલ હાઈ રાખવાનો પ્રયાસ કરવો જોઈએ. આ માટે જરૂર હોય છે શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્યની.

શારીરિક સ્વાસ્થ્યમાં તુરંત આવો ઝાઝો ફેરફાર નહીં કરી શકાય બહુ-બહુ તો અમુક ઈન્સ્ટન્ટ એનર્જી ટેબ્લેટ્સ આપણા ફિઝિશિયનને પૂછીને જોડે રાખીએ તો, જેની સામે મારો વિરોધ છે, પણ ઈનકેસ. મારી દ્રષ્ટિથી પર્યટનમાં શારીરિક સ્વાસ્થ્ય ઉત્તમ રાખવું હોય તો સૌથી મહત્ત્વનું, પૈસા વિનાનું, સાઈડ ઈફેક્ટ વિનાનું ટોનિક છે, `મનને પ્રસન્ન કરો.’ મન પ્રસન્ન તો શરીર સુદ્રઢ અને શરીર સુદ્રઢ હોય તો પર્યટનનો આનંદ બમણો, પૈસા વસૂલ.

બીજી બાબત છે આપણે જો પર્યટન પર નીકળ્યાં જ છીએ તો જરા રુઆબ મારીએ. પોતાના પર પ્રેમ કરીએ. સારા દેખાઈએ. બહુ ખર્ચ કરવો જોઈએ એવું કશું નથી, પરંતુ પોતાની પાસેનાં કપડાંઓમાં જ સારાં-સારાં કોમ્બિનેશન્સ બનાવીએ. હજુ ખરીદી કરી નહીં હોય તો સારી બ્રાન્ડની મિડસાઈઝ ફોર વ્હીલર સૂટકેસ અથવા તેની જ નાની સ્ટ્રોલર જે વિમાનમાં કેબિનમાં જોડે લઈ શકાય અને એક ક્રોસ શોલ્ડર પર્સ અથવા નાની હેવરસકનો સેટ કરી રાખવાનો. હું મારો અડધો વિશ્વપ્રવાસ ફક્ત કેબિન બેગ, તેની પર ટોટ બેગ અને ક્રોસ શોલ્ડર પર્સ પર કર્યો છે અને છતાં સ્માર્ટ ટ્રાવેલરનો લૂક અબાધિત રાખ્યો છે વારુ. એક વાર પર્યટનની આદત પડે એટલે આપણે ઘરમાં શાંત બેસી નહીં રહી શકીએ. આથી જ સારી બેગોના સેટ સાથે બીજી બાબતોના સેટ્સ આપણે જોડે રાખવા જોઈએ. જેમ કે, એકદમ કમ્ફર્ટેબલ સ્પોર્ટસ શૂઝ, સ્ટાઈલિશ સનગ્લાસીસ, ઘડી કરી શકાય એવી સ્માર્ટ હેટ, બોલીવૂડ સ્ટાર્સ જેવા ફોટો કાઢવાના હોય છે ને! તમે વિદેશમાં જવાના હોય અને વિમાન પ્રવાસ મોટો હોય તો ખાસ વિમાન પ્રવાસ માટે થોડાં લૂઝ કપડાં પહેરો. આજકાલ કોડસેટ્સ નીકળ્યા છે તે સારા છે. વિમાન પ્રવાસમાં પગમાં સોક્સ અને શરીર પર જેકેટ અથવા સારું સ્વેટર પહેરી જ લેવું જોઈએ. ક્યારેક-ક્યારેક વિમાનમાંનું  ટેમ્પરેચર બહુ ઠંડું હોય છે. ઓઢણીવાળા પંજાબી ડ્રેસ-સાડીને પ્રવાસમાં પહેરશો નહીં. મોકળાશથી ફરવાનું ફાવવું જોઈએ. આપણા હાથ કેમેરા પર અને આંખો આસપાસમાં હોવી જોઈએ. સારા સ્માર્ટફોન અને ઈન્ટરનેશનલ રોમિંગ કાર્ડ પણ મસ્ટ છે અને મહત્ત્વની વાત એ છે કે ફોન ખોવાય નહીં તે માટે ફોન લટકાવવા માટે ક્રોસ શોલ્ડર સ્લિંગ બેગ લેવી જોઈએ. તમારા ક્રોસ શોલ્ડર પર્સમાં જાય એવી નાની વોટર બોટલ પણ જોડે રાખવી. વિદેશ પ્રવાસ હોય તો પાસપોર્ટ પણ મહત્ત્વનો છે અને જોખમની વસ્તુ છે. તેનું ધ્યાન રાખવું અત્યંત મહત્ત્વપૂર્ણ છે. પાસપોર્ટ પાઉચમાં પાસપોર્ટ નાખીને તે કપડાની અંદર રાખવાનું ઘણા લોકો પસંદ કરતા હોય છે. જો કે આપણને આપણાં કપડાંનો લૂક ખરાબ કરવાનો નહીં હોય ને, તેથી પછી ક્રોસ શોલ્ડર પર્સ અથવા નાના હેવરસકમાં એકદમ અંદરના ખાનામાં પાસપોર્ટ અને કરન્સી રાખવાનું સારું રહે છે. પર્સ ક્યારેય આપણાથી દૂર નહીં કરવાનું. આંખોનો પલકારો થાય ત્યાં તમારું પર્સ તમારી પાસેથી પડાવી લેવાની અનેક ઘટનાઓ હવે દેશમાં- દુનિયામાં ક્યાંય પણ ક્યારેય પણ બની રહી છે. આથી સાવધાની રાખવાનું આપણું કામ છે.

કપડાં કયાં લેવાં તે બાબતમાં હવે બહુ અવેરનેસ આવ્યો છે. નાની ઘડી થાય,બેગમાં ઓછી જગ્યા વ્યાપ્ત કરે, મિક્સ એન્ડ મેચ કરીને ફ્રેશ સ્માર્ટ લૂક આપનારાં કપડાં હોવાં જોઈએ. પર્યટકો હવે ઠંડી હવાના પ્રદેશ માટે અને ટ્રોપિકલ અથવા થોડા વોર્મ ડેસ્ટિનેશનવાળા પ્રદેશ માટે બે સેટ્સ તૈયાર જ કરીને રાખવા લાગ્યા છે. જ્યાં જવાનું હોય ત્યાંનું હવામાન જોવા તે સેટ જોડે લઈને નીકળવું એ વ્યવહારથી પર્યટકો એકદમ ટેવાઈ ગયા છે. એક્ચ્યુઅલ પર્યટન ચાલુ હોય ત્યારે ફોટોઝ કાઢવા, ફોટો રૂપમાં યાદો ભેગી કરવી એ આપણા પર્યટનનો પાયો હોવા છતાં આપણે પર્યટન સ્થળે ગયા પછી આપણી આંખે તે બાબત જોવાને અગ્રતા આપવી જોઈએ. એક બે ફોટો કાઢ્યા પછી મોબાઈલ અંદર રાખવો. આંખોમાં તે સૌંદર્યનો સંગ્રહ કરીને, કાન-નાક-આંખ ટચ-ફીલ આ બધું મળીને તે પર્યટન સ્થળની મજા લઈએ. તે માટે જ તો આટલા પૈસા અને સમય ખર્ચ કરીને આપણે ત્યાં જઈ રહ્યા છીએ. `ખાઉં કે નહીં, જાઉં કે નહીં, લઉં કે નહીં’ આ મેં નિર્માણ કરેલી એક થિયરી છે, જે પર્યટનમાં બહુ ઉપયોગી થાય છે. પ્રવાસમાં શરીર હલકું હોવું જરૂરી છે, જેથી `ખાઉં કે નહીં’ એવો પ્રશ્ન આવે તો ખાવાનું રોકી દેવાનું. બસ જ્યારે ટોઈલેટ હોલ્ટ માટે ઊભી રહે છે ત્યારે આપણે `ખાઉં કે નહીં’ એવો `ટુ બી ઓર નોટ ટુ બી’નો ઊંડો વિચાર કરવા લાગીએ તે સમયે આ સાદી બાબત માટે આટલો વિચાર કરવાની જરૂર નથી એ ધ્યાનમાં લઈને જઈ આવવાનું, નહિતર બને એવું કે આપણે જરૂર નથી એવું માનીને બસમાં બેસીએ છીએ, બધા જઈને પાછા આવે ત્યારે આપણું મન કચવાટ કરે છે અને આપણે `હમણાં જ પાછો આવું છું’ કહીને જઈએ અને બધા અટવાઈ જાય છે. ત્રીજી બાબત ખરીદીની છે. `લઉં કે નહીં’ એવું લાગે એટલે કિંમત ક્વોલિટી જોઈને તે વસ્તુ ખરીદી કરી નાખવી જોઈએ. આગળ જતાં તે વસ્તુ તેવી જ મળશે કે તેની શું ગેરન્ટી. તે પ્રવાસમાં આપણે મન ખાટું નહીં કરી લેવું જોઈએ.

આપણે જે સમયે પર્યટન કરીએ ત્યારે આપણે આપણા ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કરતાં હોઈએ છીએ. આપણે એક પર્યટક તરીકે કેવી વર્તણૂક કરીએ તેની પર સંપૂર્ણ ભારત વિશેનો મત આપણે વિદેશમાં નિર્માણ કરીએ છીએ. આથી ત્યાંના નીતિ-નિયમો અને ઈન્ટરનેશનલ નોર્મ્સનું પાલન કરવું તે આપણી ફરજ બની જાય છે. એક વાર હું શરૂઆતમાં વિમાનમાં `સીટ બેલ્ટ્સ ઓન’ની સાઈન ચાલુ હતી ત્યારે ઉપરની કેબિન બેગમાંથી કાંઈક લેવા માટે ઊભી રહી અને તે સુપરવાઈઝર મારી પર એટલો જોરથી રીતસર ચીસ પાડી ઊઠ્યો કે મારી હાલત કફોડી બની ગઈ. અર્થાત ફરી જીવનમાં ક્યારેયતે ભૂલ મેં કરી નહીં. એકવાર અલાસ્કાના કેટકિચન આઈલેન્ડ પર અમે એક શો જોતાં હતાં. નાના-નાના બાળકો મસ્ત પરફોર્મન્સ આપતા હતા. શો પૂરો થયા પછી તેમાંની સુપર પરફોર્મન્સવાળી છોકરીને મેં હેન્ડશેક કરીને કોંગ્રેચ્યુલેશન કર્યું અને તેની માતા મારી પર ભડકી, `ડોન્ટ ટચ માય ચાઈલ્ડ.’ હું હચમચી ગઈ. તે સમયથી સમ ખાધા છે કે આ રીતે કોઈને હેન્ડશેક કરવું, ગાલ ખેંચવા વગેરે આપણું ભારતીય વહાલ આપણી પાસે જ રાખવાનું. એકવાર અમેરિકામાં ઓર્લેન્ડો ડિઝની પાર્કમાં લાઈનમાં ઊભી હતી ત્યારે અમારામાંથી એક કપલમાં તૂ-તૂ મૈં-મૈં શરૂ થઈ. ત્યાંની પોલીસ બંનેને લઈ ગઈ. તેમનો ગુનો એ જ કે `સોશિયલ ડેકોરમ’ બગાડ્યું. એકવાર ન્યૂઝીલેન્ડમાં આ રીતે જ તૂ-તૂ મૈં-મૈં થઈ. ત્યાં પતિને એક જેલમાં, જ્યારે પત્નીની બીજી જેલમાં રાખી. આઠ દિવસ તેઓ જેલમાં હતાં. પોલીસનું કહેવું હતું કે તે બંને એકત્ર રહે એ યોગ્ય નથી. આપણું મોટા અવાજે બોલવું અથવા તૂ-તૂ મૈં-મૈં આ રીતે મુશ્કેલી લાવે છે. આજકાલ આવી હમરી તુમરી એરપોર્ટ પર કરવામાં આવે તો કાયદેસર કાર્યવાહી કરવામાં આવશે, એવા બોર્ડ તમે જોયા હશે. થોડાં સમય પૂર્વે એક ટુર પરથી એક હોટેલનો મેસેજ આવ્યો, `તમારા ગ્રુપમાંના બે રૂમ્સ પર્યટકો અત્યંત ડર્ટી સ્વરૂપમાં છોડી ગયાં છે. અમે હવે ઈન્ડિયન ગ્રુપ્સને હોટેલ આપવી કે નહીં તેનો વિચાર કરી રહ્યા છીએ.’ એક બે જણનું બિહેવિયર આખા દેશને નુકસાન કરે છે. આથી આપણે દરેકે પોતાનો રૂમ સ્વચ્છ સ્વરૂપમાં છોડીએ તો આપણા દેશનું નામ અવ્વલ રાખવામાં નિશ્ચિત જ મદદ કરી શકીએ.

હાલમાં જમાનો એકદમ અનપ્રેડિક્ટેબલ થઈ ગયો છે. ફ્લાઈટ કેન્સલ થવી, ડીલે થવી, મિસ થવી, એકાદ સાઈટ સીઈંગ વી.આઈ.પી. મુવમેન્ટને લીધે અથવા અનિવાર્ય કારણસર બંધ થવી, ઓવર ટુરીઝમને લીધે ગિરદી થવી, ઠંડો પવન, વરસાદથી આપણા દિવસનો નિત્યક્રમ બગડવો, એરલાઈનમાં બેગ ખોવાઈ જવી, એકાદ ઠેકાણેના નિયમ બદલાઈ જવા, આ આપણા કંટ્રોલની બહારની બાબતો હોય છે. આવા સમયે પેશન્સ અને પોઝિટિવ એપ્રોચ બહુ મહત્ત્વનો હોય છે. આથી આપણા બધા ગ્રંથ પુરાણમાં શીખવ્યા પ્રમાણે એક એટિટ્યુડ અંગીકાર કરીએ, `સ્વીકાર લો’અને પછી આગળ વધીએ. ગમે તેટલી મોટી મુશ્કેલી હોય તો પણ માર્ગ નીકળે છે. ચાળીસ વર્ષનો મારો અનુભવ છે. સો… હેપ્પી જર્ની, ડોન્ટ વરી, બી હેપ્પી! હકુના મટાટા!

(વીણા પાટીલ)

veena@veenaworld.com

(વીણા પાટીલ, નીલ પાટીલ અને સુનિલા પાટીલના દર અઠવાડિયે અખબારોમાં પ્રસિદ્ધ થતા લેખ વીણા વર્લ્ડની વેબસાઇટ veenaworld.com પર વાંચવા માટે ઉપલબ્ધ છે.)