વીર બાલ દિવસ (Veer Baal Diwas) દર વર્ષે 26 ડિસેમ્બરે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ શીખ ધર્મના દસમા ગુરુ, ગુરુ ગોવિંદ સિંહ જી, જોરાવર સિંહ અને ફતેહ સિંહના બે નાના સાહિબજાદાઓનું સન્માન કરવા માટે ઉજવવામાં આવે છે. આ યુવાન સાહિબજાદાઓએ ધર્મ અને માનવતા માટે સર્વસ્વ બલિદાન આપ્યું હતું. બહાદુર બાળ દિવસ તેમના સન્માન અને યાદમાં ઉજવવામાં આવે છે. આવો જાણીએ આ દિવસ (સાહિબજાદેનો ઈતિહાસ) ઉજવવા પાછળની વાર્તા અને તેનું મહત્વ. શું છે વીર બાલ દિવસની કથા?
મુઘલો સામે યુદ્ધ
શીખ ધર્મના દસમા ગુરુ શ્રી ગોવિંદ સિંહજીએ વર્ષ 1699માં બૈસાખીના દિવસે ખાલસા પંથની સ્થાપના કરી હતી. તેમના ચાર પુત્રો અજીત સિંહ, જુઝાર સિંહ, જોરાવર સિંહ અને ફતેહ સિંહ પણ ખાલસાનો ભાગ હતા. તે સમયે પંજાબ મુઘલોના શાસન હેઠળ હતું. વર્ષ 1705માં મુઘલોએ ગુરુ ગોવિંદ સિંહ જીને પકડવાનો પૂરો પ્રયાસ કર્યો, જેના કારણે તેમને તેમના પરિવારથી અલગ થવું પડ્યું. તેથી, ગુરુ ગોવિંદ સિંહની પત્ની માતા ગુજરી દેવી અને તેમના બે નાના પુત્રો જોરાવર સિંહ અને ફતેહ સિંહ તેમના રસોઈયા ગંગુ સાથે ગુપ્ત જગ્યાએ છુપાઈ ગયા.
મુઘલો સમક્ષ ઘૂંટણિયે પડવાનો ઇનકાર
પરંતુ લોભે ગંગુને આંધળો કરી દીધો અને તેણે માતા ગુજરી અને તેના પુત્રોને પકડવામાં મુઘલની મદદ કરી. મુઘલોએ તેમને ખૂબ ત્રાસ આપ્યો અને તેમના ધર્મ પરિવર્તન માટે દબાણ કરવાનું શરૂ કર્યું, પરંતુ તેઓએ તેમ કરવાનો સ્પષ્ટ ઇનકાર કર્યો. આ સમય સુધીમાં ગુરુ ગોવિંદ સિંહના બે મોટા પુત્રો મુઘલો સામેની લડાઈમાં શહીદ થઈ ગયા હતા. અંતે, 26 ડિસેમ્બરના રોજ મુઘલોએ બાબા જોરાવર સાહેબ અને બાબા ફતેહ સાહેબને જીવતા મારી નાખ્યા. તેમની શહાદતના સમાચાર સાંભળીને માતા ગુજરીએ પણ પોતાના પ્રાણની આહુતિ આપી દીધી.
વીર બાલ દિવસની ઉજવણી ક્યારે શરૂ થઈ?
ગુરુ ગોવિંદ સિંહ જીના પુત્રોના આ બલિદાનને યાદ કરવા માટે વર્ષ 2022 માં ભારત સરકારે દર વર્ષે 26 ડિસેમ્બરે વીર બાલ દિવસ ઉજવવાની જાહેરાત કરી હતી. આ દિવસે દેશની શાળાઓ, કોલેજો અને ગુરુદ્વારાઓમાં વિશેષ કાર્યક્રમોનું આયોજન કરવામાં આવે છે.
વીર બાળ દિવસ શા માટે ઉજવવામાં આવે છે?
હિંમત અને બલિદાનનું પ્રતીક – વીર બાલ દિવસ આપણને હિંમત અને બલિદાનની વાર્તાની યાદ અપાવે છે. ઝોરાવર સિંહ અને ફતેહ સિંહે બહાદુરીથી મુઘલ શાસકના અત્યાચારોનો સામનો કર્યો અને પોતાનો ધર્મ ન બદલવાની શપથ લીધી.
ધર્મ પ્રત્યેની વફાદારી- આ સાહિબજાદાઓએ પોતાનો જીવ જોખમમાં મૂકીને ધર્મ પ્રત્યે વફાદારી દર્શાવી હતી. તેમણે સાબિત કર્યું કે ધર્મ માત્ર ધાર્મિક વિધિઓ પૂરતો મર્યાદિત નથી, પરંતુ તે આપણા જીવનનો અભિન્ન અંગ છે.
બાળપણમાં બલિદાન – સાહિબજાદા જોરાવર સિંહ 9 વર્ષના હતા અને ફતેહ સિંહ 6 વર્ષના હતા. આ સાહિબજાદાઓએ આટલી નાની ઉંમરે પોતાના પ્રાણની આહુતિ આપી દીધી. તેમનું બલિદાન ઈતિહાસના સુવર્ણ પૃષ્ઠોમાં નોંધાયેલું છે. તે આપણને આપણા જીવનમાં મુશ્કેલીઓનો સામનો કરતી વખતે ધીરજ અને ખંત જાળવી રાખવા માટે પ્રેરણા આપે છે.
રાષ્ટ્રીય એકતા- વીર બાળ દિવસ આપણને રાષ્ટ્રીય એકતા અને ભાઈચારાનો સંદેશ આપે છે. આ સાહિબજાદાઓએ તમામ ધર્મના લોકોને એકતાનો સંદેશ આપ્યો હતો.
