દર વર્ષે 29 જુલાઈના રોજ આંતરરાષ્ટ્રીય વાઘ દિવસ (International Tiger Day) ઉજવવામાં આવે છે. 29 જુલાઈ એ ફક્ત વાઘની સુંદરતા અને શક્તિનો ઉત્સવ નથી, પરંતુ તેમના ઝડપથી ઘટતા અસ્તિત્વ વિશે ચેતવણી પણ છે. એક સદી પહેલા સુધી જ્યાં લાખોની સંખ્યામાં વાઘ જંગલોમાં ફરતા હતા, આજે તેમની સંખ્યા ઘટીને ફક્ત 3,890 થી 4,000 થઈ ગઈ છે. પરંતુ આ કટોકટી વચ્ચે ભારત આશાનું કિરણ બનીને ઉભરી આવ્યું છે. વિશ્વમાં બાકી રહેલા કુલ વાઘમાંથી 75 ટકા એટલે કે લગભગ 3,682 વાઘ ભારતમાં છે. આ આંકડો દર્શાવે છે કે ભારતે માત્ર વાઘને બચાવ્યા નથી પરંતુ તેમની સંખ્યા વધારવામાં પણ મોટી સફળતા મેળવી છે.
ક્યાં કેટલા વાઘ બચ્યા છે?
100 વર્ષ પહેલાં વાઘ સમગ્ર એશિયાના જંગલોમાં મુક્તપણે ફરતા હતા, પરંતુ શિકાર, વનનાબૂદી અને અંગોની તસ્કરીએ તેમને લુપ્તપ્રાય પ્રજાતિ બનાવ્યા. 2022ના ડેટા અનુસાર આ દેશોમાં ઘણા બધા વાઘ છે.
ભારત: 3,682 વાઘ
રશિયા (સાઇબેરીયન વાઘ): 500-600
ઇન્ડોનેશિયા (સુમાત્રા વાઘ): લગભગ 400ગંભીર રીતે લુપ્તપ્રાય)
નેપાળ: 350-400
મલેશિયા: લગભગ 150
બાંગ્લાદેશ (સુંદરબન): 100-120
થાઇલેન્ડ: 150
મ્યાનમાર, ભૂતાન, ચીન: 50થી ઓછા
ભારત વાઘ માટે સૌથી સુરક્ષિત છે
ગ્લોબલ ટાઇગર ફોરમે ચેતવણી આપી છે કે જો સંરક્ષણ પ્રયાસોને ઝડપી બનાવવામાં નહીં આવે, તો કેટલાક વિસ્તારોમાંથી વાઘ સંપૂર્ણપણે અદૃશ્ય થઈ શકે છે. 1973માં ભારતમાં શરૂ થયેલા ‘પ્રોજેક્ટ ટાઇગર’ એ સંરક્ષણની દિશામાં ક્રાંતિકારી કાર્ય કર્યું. આજે દેશમાં 53વાઘ અભયારણ્ય છે. 2018ની સરખામણીમાં, 2022માં વાઘની સંખ્યા 2967થી વધીને 3682 થઈ ગઈ એટલે કે 24 ટકાનો ઉછાળો. આ સિદ્ધિ NTCA (નેશનલ ટાઇગર કન્ઝર્વેશન ઓથોરિટી) અને વન રક્ષકોની મહેનતનું પરિણામ છે.
ભારતમાં સૌથી વધુ વાઘ ક્યાં છે?
જીમ કોર્બેટ (ઉત્તરાખંડ) – 260 વાઘ (દેશમાં સૌથી વધુ)
બાંદીપુર (કર્ણાટક) – 150
નગરહોલ (કર્ણાટક) – 141
બાંધવગઢ (મધ્ય પ્રદેશ) – 135
કાન્હા (મધ્ય પ્રદેશ) – 105
કાઝીરંગા (આસામ) – 104
સુંદરવન (પશ્ચિમ બંગાળ) – 100
તાડોબા (મહારાષ્ટ્ર) – 97
રાજ્યવાર આંકડા
મધ્ય પ્રદેશ – 785 વાઘ
કર્ણાટક – 563
ઉત્તરાખંડ – 560
વાઘ કેમ જોખમમાં છે?
શિકાર અને ગેરકાયદેસર વેપાર: ચામડી, હાડકાં અને અંગોની આંતરરાષ્ટ્રીય માંગ.
વનનાબૂદી: રહેઠાણ વિસ્તારો સંકોચાઈ રહ્યા છે.
શિકારનો અભાવ: હરણ અને ડુક્કર જેવા પ્રાણીઓની સંખ્યામાં ઘટાડો.
માનવ-વન્યજીવન સંઘર્ષ: વાઘ ગામડાઓની નજીક આવે ત્યારે માર્યા જાય છે.
ભારત શું કરી રહ્યું છે?
ડ્રોન અને કેમેરા ટ્રેપ દ્વારા દેખરેખ.
કડક કાયદા: વન્યજીવન સંરક્ષણ કાયદો.
શિકાર વિરોધી ટીમો અને ઝડપી પ્રતિભાવ દળો.
ઇકો-ટુરિઝમ અને સ્થાનિક સમુદાયોની સંડોવણી સંરક્ષણને ટેકો આપે છે
