બેંગલુરુ/મોસ્કો: ભારત અને રશિયા વચ્ચે વધતા વ્યૂહાત્મક સંબંધોની નવી કડી તરીકે, હિંદુસ્તાન એરોનોટિક્સ લિમિટેડ (HAL) અને રશિયાની યુનાઇટેડ એરક્રાફ્ટ કોર્પોરેશન (UAC) વચ્ચે 27 ઓક્ટોબર, 2025ના રોજ મોસ્કોમાં મેમોરેન્ડમ ઓફ અન્ડરસ્ટેન્ડિંગ (MoU) પર હસ્તાક્ષર થયા છે. આ કરાર હેઠળ ભારતમાં SJ-100 નામના રશિયન ડિઝાઇનના ટ્વિન-એન્જિન નેરો-બોડી પેસેન્જર વિમાનનું ઉત્પાદન થશે. આ ભારત માટે નાગરિક વિમાન ઉત્પાદનની દિશામાં મહત્વનું પગલું છે, જે 1988માં AVRO HS-748 પ્રોજેક્ટના અંત પછી પ્રથમ વખત સંપૂર્ણ વિમાનનું ઉત્પાદન શરૂ કરશે.
SJ-100 વિમાન વિશે માહિતી
- ડિઝાઇન અને ક્ષમતા: SJ-100 (પહેલાં Sukhoi Superjet 100 તરીકે ઓળખાતું) એક રિજનલ જેટ છે. જે 100થી 103 મુસાફરોને લઈ જઈ શકે છે. તેની ફ્લાઇટ રેન્જ 3,530 કિલોમીટર છે અને તે ટૂંકા અંતરની ઉડાનો માટે આદર્શ છે. આ વિમાન -55 ડિગ્રીથી +45 ડિગ્રી સુધીના તાપમાનમાં કામ કરી શકે છે, જે તેને વિવિધ વાતાવરણ માટે યોગ્ય બનાવે છે. વિશ્વભરમાં 200થી વધુ SJ-100 વિમાન 16થી વધુ એરલાઇન્સ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાય રહ્યા છે.
- ભારતીય સંદર્ભ: HALને આ વિમાનના ભારતીય ગ્રાહકો માટે ઉત્પાદનના અધિકાર મળશે. તે UDAN (ઉડાન) યોજના હેઠળ ટૂંકા અંતરના હવાઈ કનેક્ટિવિટીને વેગ આપશે, જે નાના શહેરો અને કસ્બાઓને હવાઈ મુસાફરી સુલભ બનાવવાનો ઉદ્દેશ ધરાવે છે. ભારતમાં આગામી દાયકામાં 200થી વધુ જેટની જરૂરિયાત છે, જેમાં આ વિમાન મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે.
કરારનું મહત્વ
- આત્મનિર્ભર ભારત: HALના અનુસાર, આ કરાર નાગરિક વિમાન ક્ષેત્રમાં ‘આત્મનિર્ભર ભારત’નું સ્વપ્ન સાકાર કરવાની દિશામાં મહત્વનું પગલું છે. તે ઘરઆંગણાના ઉત્પાદનને પ્રોત્સાહન આપશે, ખાનગી ક્ષેત્રને આકર્ષિત કરશે અને હવાઈ ઉદ્યોગમાં સીધા-પરોક્ષ રોજગારોનું સર્જન કરશે.
- ઐતિહાસિક સંદર્ભ: 1961થી 1988 સુધી ચાલેલા AVRO HS-748 પ્રોજેક્ટ પછી આ પ્રથમ વખત છે જ્યારે ભારતમાં સંપૂર્ણ પેસેન્જર વિમાન બનશે. હાલમાં ભારતનું વ્યાવસાયિક વિમાન બેઝ Boeing અને Airbus પર આધારિત છે, જે વૈશ્વિક બજારના 90%થી વધુ ભાગ ધરાવે છે.
- ભારત-રશિયા સંબંધ: આ કરાર બંને દેશો વચ્ચેના લાંબા સમયના સહયોગને મજબૂત કરે છે. જો કે, UAC અમેરિકા, યુરોપિયન યુનિયન અને બ્રિટનની સંક્રમણો હેઠળ છે. જે ઉડાન ઉત્પાદનમાં પશ્ચિમી ભાગોની અછતને કારણે પડકારો ઉભા કરી શકે છે. રશિયા હવે માત્ર રશિયન ભાગો વાપરીને વિમાન વિકસાવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું છે, પરંતુ તેમાં વિલંબ થઈ રહ્યા છે.
ભવિષ્યની શક્યતાઓ
આ MoU હેઠળ ટેક્નોલોજી ટ્રાન્સફર અને રોકાણની વિગતો હજુ સ્પષ્ટ નથી. પરંતુ તે ભારતને વૈશ્વિક એરોસ્પેસ ઉત્પાદન હબ તરીકે સ્થાપિત કરવામાં મદદ કરશે. રક્ષા મંત્રી રાજનાથ સિંહે તેને નાગરિક વિમાન ક્ષેત્ર માટે ‘લેન્ડમાર્ક’ પગલું ગણાવ્યું છે. આ કરારથી ભારતના હવાઈ બંદરોની સંખ્યા 2047 સુધીમાં 350 સુધી વધારવાના લક્ષ્યને પણ પુષ્ટિ મળશે.
