ઉત્તરાખંડના જોશીમઠમાં ભૂસ્ખલન બાદ કેન્દ્ર સરકારે મહત્વના નિર્દેશો જાહેર કર્યા છે. કેન્દ્ર સરકારે આંતરરાષ્ટ્રીય સરહદ અને નિયંત્રણ રેખાના 100 કિલોમીટરની અંદર તમામ રસ્તાઓ અને હાઇવેના નિર્માણ માટે સંબંધિત વિભાગો પાસેથી પર્યાવરણીય મંજૂરી મેળવવી ફરજિયાત બનાવી છે. સરકારે આ માટે સ્ટાન્ડર્ડ ઓપરેટિંગ પ્રોસિજર (SOP) જારી કરી છે. કેન્દ્રીય પર્યાવરણ મંત્રાલયે 6 ફેબ્રુઆરીના રોજ એક SOP જારી કરીને નિર્દેશ આપ્યો હતો કે રસ્તાઓ અને હાઈવેના નિર્માણ માટે ટનલ ખોદતા પહેલા, આપત્તિ વ્યવસ્થાપન આયોજન, સંવેદનશીલ પર્યાવરણીય અભ્યાસ અને જોખમની સમીક્ષા જરૂરી બનાવવામાં આવી છે. ખાસ વાત એ છે કે નવી સૂચનાઓ સરકારની જૂની સૂચનાના સાત મહિના પછી આવી છે, જેમાં સરકારે આંતરરાષ્ટ્રીય બોર્ડર અને એલઓસીના 100 કિલોમીટરની અંદર પર્યાવરણીય મંજૂરી લેવાની છૂટ આપી હતી.
‘ભૂસ્ખલન અટકાવવા વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ’
પર્યાવરણ મંત્રાલયે સૂચનાઓમાં કહ્યું છે કે પ્રોજેક્ટના જોખમ અને પર્યાવરણ પર તેની અસરની સક્ષમ અધિકારી દ્વારા સમીક્ષા કર્યા પછી જ પ્રોજેક્ટ શરૂ કરવામાં આવે. સૂચનાઓમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે જો આ પ્રોજેક્ટ પર્વતીય વિસ્તારમાં ચાલી રહ્યો છે, તો તે પહેલાં જમીનની નીચેની સ્થિતિ, ઢાળની સ્થિરતા સંવેદનશીલતા વગેરેનો અભ્યાસ કરવો જરૂરી છે. સ્પર્ધાત્મક સંસ્થા દ્વારા ભૂકંપ સંબંધિત અભ્યાસ કરાવવાનું પણ ફરજિયાત કરવામાં આવ્યું છે. આ સાથે ભૂસ્ખલન વ્યવસ્થાપન માટે આયોજન અને તમામ જરૂરી પગલાં લીધા પછી જ બાંધકામને મંજૂરી આપવામાં આવશે.
ટનલ ખોદતા પહેલા આ બાબતોનું ધ્યાન રાખવું પડશે
સરકારે સૂચનાઓમાં કહ્યું છે કે ધોવાણ અથવા બંધની સ્થિતિમાં, જમીન ધોવાણ, ભૂસ્ખલન અને પર્વત તૂટવાની ઘટનાઓની સમીક્ષા કરવી જરૂરી રહેશે. તેમજ જો સૂચિત માર્ગ પર ટનલ બનાવવી હોય તો ટનલ ખોદીને ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય સ્થિતિ પર ટનલ બનાવવાની અસરનો અભ્યાસ કરવો ફરજિયાત રહેશે, જેથી જાનમાલનું નુકસાન અટકાવી શકાય. પ્રોજેક્ટના 10 કિમીના વિસ્તારમાં પાણીના સંગ્રહ અને ડ્રેનેજ પેટર્નની સમીક્ષા કરવી પણ ફરજિયાત રહેશે. નદીઓ અને નાળાઓના માર્ગો બદલવા પર પ્રતિબંધ રહેશે. તમામ નાના-મોટા પુલ ડ્રેનેજ સિસ્ટમને અસર ન કરવા જોઈએ. આ સાથે રસ્તાઓની બંને બાજુએ વરસાદી પાણીના સંગ્રહની વ્યવસ્થા કરવા સૂચના આપવામાં આવી છે.
જોશીમઠની ઘટનામાંથી સરકારે બોધપાઠ લીધો
પર્યાવરણ વિભાગે સૂચનામાં કહ્યું છે કે જો રોડ કોઈ પૂર પ્રભાવિત વિસ્તારમાંથી પસાર થતો હોય તો તેના માટે પણ વિગતવાર સમીક્ષા રિપોર્ટ તૈયાર કરવાનો રહેશે. આ સાથે એરપોર્ટ અને શહેરી વિસ્તારોમાં ટ્રાફિક પ્લાનની સમીક્ષા કરવા પણ સૂચના આપવામાં આવી છે. તમને જણાવી દઈએ કે ભૂતકાળમાં ચમોલી જિલ્લાના જોશીમઠમાં ભૂસ્ખલન થયું હતું, જેના કારણે જોશીમઠના મોટા ભાગમાં મકાનો અને વેપારી સંસ્થાઓમાં મોટી તિરાડો પડી ગઈ હતી. જેના કારણે મોટી સંખ્યામાં લોકોને સ્થળાંતર કરવું પડ્યું હતું. ઈસરોની સેટેલાઈટ ઈમેજીસ દર્શાવે છે કે ભૂસ્ખલનને કારણે જોશીમઠ શહેર 5.4 સેમી સુધી ખસી ગયું છે.
