1930-40ના દાયકાના મહાન ગાયક સાયગલની 71મી પુણ્યતિથિ; લતાજી, કિશોરકુમારે એમને પોતાનાં સંગીત-ગુરુ કહ્યાં છે

મહાન ગાયક સાયગલની 47મી પુણ્યતિથિએ ‘ચિત્રલેખા’ના ‘જી’ ફિલ્મ મેગેઝિને સાયગલ વિશે એક લેખ પ્રસિદ્ધ કર્યો હતો. ‘અતીતના કેનવાસ પર ઝાંખું થતું ચિત્ર – કુંદનલાલ સાયગલ’ લેખમાં જાણીતા ગીતકાર મજરૂહ સુલતાનપુરીએ કહેલા એક પ્રસંગની વાત એમના જ શબ્દોમાં રજૂ કરવામાં આવી હતી…

‘મારા સંભારણાના ખજાનામાં સાયગલ સાહેબ વિશે કોઈ વધુ કિસ્સા તો નથી ચતાં સ્મૃતિમાં જરૂર અકબંધ છે.

1946-47માં જિંદગીના આખરી દોરમાં તેઓ વધુપડતો શરાબ પીવાને કારણે થાકી જતા-તૂટી જતા. ઈન્જેક્શનો પણ એમને લેવા પડતા. ત્યારે એમના મગજમાં એક વાત ખરાબ રીતે ઘર કરી ગયેલી કે જ્યાં સુધી તેઓ પીશે નહીં ત્યાં સુધી સારી રીતે ગાઈ નહીં શકે. પરિણામે થયું એવું કે શાહજહાં ફિલ્મ માટે લખેલું મારું ગીત ગમ દિયે મુશ્તકિલ કિતના નાજુક હૈ દિલ ગાતી વખતે પહેલે દિવસે તેઓ શરાબ પીને આવ્યા ત્યારે બેસૂરા થઈ ગયા. જે ગાયકને દુનિયા સૂરોના બાદશાહ ગણતી એ જ ગાયક સૂરમાં ગાઈ નહોતા શકતા. સંગીતકાર નૌશાદ સાહેબે ખૂબ જ આદરપૂર્વક નમ્રતાથી સાયગલ સાહેબને કહ્યું: ‘લાગે છે કે તમારી તબિયત નાદુરસ્ત છે. તેથી જ તમે બરાબર ગાઈ નથી શકતા. નહીંતર સાયગલ સૂરમાં ન ગાય એવું તે કદી બને. બહેતર છે કે કાલે તમારી તબિયત સારી થાય પછી જ આવો તો રેકોર્ડિંગ પતી જાય.’ બીજે દિવસે સાયગલ સાહેબ આવ્યા ત્યારે પહેલા દિવસ જેવી જ દશા હતી. ત્યાં સુધી હું એમને એકેય વાર મળ્યો નહોતો અને તેઓ મને જાણતા નહોતા તેથી ક્રોધાવેશમાં નૌશાદ સાહેબને એમણે પૂછ્યું, ‘કોણે ગીત લખ્યું છે?’ હું ત્યાં જ બેઠો હતો. બોલ્યો, ‘મેં જ લખ્યું છે જી.’ એમને મને પૂછ્યું, ‘તમને ખબર છે તમે શું લખ્યું છે?’ મેં તરત જ ટકોર કરી: ‘તમે ગાઈ નથી શકતા એમાં હું શું કરું, મારો શો કસૂર છે એમાં?’ સ્વાભાવિક છે મારા આવા જવાબથી એમને થોડું માઠું પણ લાગ્યું. પણ હું શું કરી શકું? તેથી નૌશાદ સાહેબે ફરીથી નમ્રતાપૂર્વક કહ્યું કે બીજે દિવસે તેઓ પીધા વિના જ આવે. સાયગલ સાહેબ આનાકાની કરતા બોલ્યા, ‘નહીં નહીં એવું તો થઈ જ ન શકે.’ નૌશાદ સાહેબે તોડ કાઢ્યો: ‘આપણે એમ કરીએ એકવાર વગર પીધે રેકોર્ડ કરીએ, બીજીવાર પીધા પછી રેકોર્ડ કરીએ.’ બીજે દિવસે વગર પીધે ગવડાવવામાં આવ્યું. એમણે લાજવાબ ગાયું. છતાં એમને સંતોષ ન થયો. એમણે તો પીને ફરીથી ગાવાની જીદ પકડી. સાયગલની જીદ સામે નમતું જોખવું જ પડે. પીને ગાયું ત્યારે દૂધનું દૂધ પાણીનું પાણી થઈ ગયું. નૌશાદ સાહેબે બંને ગીત સંભળાવીને અભિપ્રાય પૂછ્યો ત્યારે સાયગલ સાહેબે કબૂલ કર્યું, ‘પહેલા વગર પીધે ગાયેલું એ જ ગીત બહેતર છે.’ નૌશાદે વળતી ટકોર કરી: ‘તો કયા બેવકૂફે તમને કહ્યું કે પીધા પછી જ તમે બહેતર ગાઈ શકો છો’