ગાંધીનગર: કચ્છના કલાનગરી તરીકે ઓળખાતા ભુજોડી ગામે પરંપરાગત કારીગરીને માત્ર જાળવી રાખી નથી, પરંતુ તેને રાષ્ટ્રીય તેમજ આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ સુધી પહોંચાડવાનું ગૌરવ મેળવ્યું છે. 46 રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર વિજેતાઓનું આ ગામ ગુજરાતના હસ્તકલા વારસાનો જીવંત પરિચય કરાવે છે. અહીંના કારીગરોમાં 6 સંત કબીર પુરસ્કાર વિજેતાઓ, 20 રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર વિજેતાઓ, અનેક રાષ્ટ્રીય મેરિટ સર્ટિફિકેટ ધારકો, 1 શિલ્પ ગુરુ, 4 કલાનિધિ પુરસ્કાર વિજેતાઓ અને હેન્ડલૂમ–હસ્તકલા ક્ષેત્રના વિવિધ રાજ્ય પુરસ્કારો પ્રાપ્ત કરનાર વણકરોનો સમાવેશ થાય છે.
ભુજોડીના વણકર સમુદાયની કુશળ હસ્તકલા માત્ર એક કલા નથી, પરંતુ સંસ્કૃતિનો અવિનાશી શ્વાસ છે. તેમના હાથમાંથી નિષ્પન્ન થતી શાલ, ઊની રજાઇ, ધાબળા અને પરંપરાગત રૂપાંકનો ગુજરાતના શાહી કાપડ વારસાને અનોખી ઓળખ આપે છે. કારીગરો પરંપરાગત વણાટ તકનીકોને આધુનિક ડિઝાઇન સાથે સુમેળમાં લાવીને સમયની કસોટી ઉપર ખરા ઉતરેલા પ્રાચીન કલા સ્વરૂપોને નવી પેઢી સુધી પહોંચાડે છે.
ભુજોડીના જાણીતા કારીગર નાનજી ભીમજીભાઈ ખરેત જણાવે છે કે, “વણકર સેવા કેન્દ્ર વિભાગ તરફથી મળેલ સતત તાલીમ અને પ્રદર્શની તકો ગામના દરેક કારીગરને આત્મવિશ્વાસ, ગુણવત્તા અને બજાર જોડાણ વધારવામાં મદદરૂપ થયા છે.” આ સમુદાય ફેબઇન્ડિયા, જયપોર અને ગરવી ગુજરાત જેવી બ્રાન્ડ્સ સાથે પણ કામ કરે છે. તેમના ગામની ફિલસૂફી, “કચ્છના રણમાં, જ્યાં કલા જીવન છે અને જીવન એજ કલા” તેમના અસ્તિત્વને વ્યાખ્યાયિત કરતી ઊંડી સાંસ્કૃતિક પ્રતિબદ્ધતાને સંપૂર્ણ રીતે કેદ કરે છે.
ભુજોડી હાથવણાટ વણાટ માટે વૈશ્વિક સ્તરે ઓળખાય છે, વિશ્વ-પ્રસિદ્ધ ભુજોડી શાલ અને પરંપરાગત ઊની રજાઇ અને ધાબળા જેવા પ્રતિષ્ઠિત નમૂનાઓ બનાવે છે. કારીગરોના સમર્પણમાં જટિલ વણાટ તકનીકોનો ઉપયોગ, પરંપરાગત રૂપરેખાઓનું કાળજીપૂર્વક મિશ્રણ અને કુદરતી, સમય-સન્માનિત રંગોનો ઉપયોગ શામેલ છે, જેનાથી ગુજરાતના ઇતિહાસની અધિકૃત રચના અને કથાત્મક દોરાને સાચવવામાં આવે છે. આ વારસો ચાલુ રાખીને, કારીગરો ફક્ત કારીગરો નથી; તેઓ આવશ્યક સાંસ્કૃતિક સંરક્ષક છે, રાજ્યની ઓળખના એક મહત્વપૂર્ણ ભાગનું રક્ષણ કરે છે.
હસ્તકલા વારસાને નવી ઊંચાઈએ લઈ જવા માટે હવે ભુજોડીના વણકરો બીજા વાઇબ્રન્ટ ગુજરાત રિજનલ કોન્ફરન્સ (VGRC) અને વાઇબ્રન્ટ ગુજરાત રિજનલ એક્ઝિબિશન (VGRE)માં જાન્યુઆરી 2026માં રાજકોટ ખાતે ભાગ લેશે. આ ભાગીદારી ભુજોડી માટે ઐતિહાસિક સિદ્ધિ સમાન છે, કારણ કે આ મંચ પર પ્રથમ વખત રાજ્યના આદરણીય કારીગરોને વૈશ્વિક વેપારીઓ, નીતિ નિર્માતાઓ અને ઉદ્યોગ નેતાઓ સાથે સીધો સંવાદ કરવાનો અવસર મળશે.
VGRC-VGREના વિશેષ આકર્ષણ તરીકે ‘હસ્તકલા ગામ’ અને ‘રિવર્સ બાયર-સેલર મીટ (RBSM)’ તૈયાર કરવામાં આવી છે, જેના માધ્યમથી MSME કારીગરોને રાષ્ટ્રીય–આંતરરાષ્ટ્રીય ખરીદદારો સાથે જોડવા અને નવા નિકાસ બજારોના દ્વાર ખોલવાની વિપુલ સંભાવના સર્જાશે. ઉપરાંત, કોન્ફરન્સનો ઉદ્યમી મેળો કારીગરોને નાણાકીય માર્ગદર્શન, વ્યવસાયિક સહાય, નીતિ – સપોર્ટ અને માર્કેટ એક્સેસ જેવી મહત્વપૂર્ણ સુવિધાઓ પ્રદાન કરશે, જેથી ભુજોડીનું હસ્તકલા ઉદ્યોગ ટકાઉ વિકાસના માર્ગે આગળ વધી શકે.
