ભાજપ અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીના વિજય રથને રોકવા માટે ઈન્ડિયા ગ્રાન્ડ એલાયન્સની રચના કરવામાં આવી હતી. જેમાં આમ આદમી પાર્ટી, સમાજવાદી પાર્ટી, ટીએમસી, આરજેડી, જેડીયુ, એનસીપી સહિત અનેક પાર્ટીઓનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમારની ભારત મહાગઠબંધનની રચનામાં સૌથી મોટી અને મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા હતી. તેમણે તમામ પ્રાદેશિક પક્ષોને એકત્ર કરવાની જવાબદારી ઉપાડી અને 2 જૂન, 2023ના રોજ બિહારના પટનામાં ઈન્ડિયા એલાયન્સની રચના કરી. 23 જૂને રાજધાની પટનામાં આ ગઠબંધનની પ્રથમ રેલી યોજાઈ, આ ગઠબંધનની ચર્ચા સમગ્ર દેશમાં થવા લાગી.
જો કે આ મહાગઠબંધનમાં સીટોની વહેંચણી મોટો મુદ્દો છે. ભાજપને હરાવવા માટે એકબીજાના વિરોધી પક્ષો એકસાથે ઉભા જોવા મળી રહ્યા છે તેમ છતાં કોંગ્રેસ અને અન્ય પક્ષો વચ્ચે બેઠકોની વહેંચણીને લઈને જંગ ચાલી રહ્યો છે. અનેક બેઠકો બાદ પણ બેઠક વહેંચણી અંગે કોઈ ચર્ચા થઈ શકી નથી. દરમિયાન, મમતા બેનર્જીના લોકસભા ચૂંટણી એકલા લડવાના નિર્ણયથી કોંગ્રેસ સહિત ભારતીય ગઠબંધનને મોટો ફટકો પડ્યો છે. બીજી તરફ નીતીશ પણ દૂર જતા જોવા મળી રહ્યા છે.
નીતિશ મમતાને સ્વીકાર્ય નથી
દરેક વ્યક્તિ જાણે છે કે નીતીશ કુમારને શરૂઆતથી જ વડાપ્રધાન બનવાની ઈચ્છા હતી.નીતીશ કુમાર ઈચ્છતા હતા કે જો તેઓ ઈન્ડિયા એલાયન્સ તરફથી પીએમ પદના ઉમેદવાર ન બને તો તેમણે ઈન્ડિયા એલાયન્સના અધ્યક્ષ અથવા કન્વીનરની ભૂમિકા ભજવવી જોઈએ. . સંયોજકની ભૂમિકા ત્યારે હોય છે જ્યારે કોઈ અધ્યક્ષ ન હોય, એટલે કે ભારત ગઠબંધન તરફથી અઘોષિત PM ઉમેદવાર. કોંગ્રેસ પણ નીતિશને સંયોજક બનાવવા તૈયાર હતી. આ માટે કોંગ્રેસે અન્ય 13 પક્ષોને પણ મનાવી લીધા હતા, પરંતુ મમતા આ માટે તૈયાર નહોતા.
જ્યારે દિલ્હીમાં ઈન્ડિયા એલાયન્સની બેઠક યોજાઈ હતી, ત્યારે મમતાએ દિલ્હીના મુખ્યમંત્રી અરવિંદ કેજરીવાલ સાથે મળીને પીએમ પદ માટે ખડગેનું નામ આગળ કર્યું હતું, પરંતુ ખડગે અને કોંગ્રેસ બંનેએ તેનો ઇનકાર કર્યો હતો. આ પછી જ્યારે અધ્યક્ષ માટે ખડગેનું નામ નક્કી કરવામાં આવ્યું ત્યારે કોંગ્રેસે તેનો પણ ઇનકાર કરી દીધો હતો. કારણ કે તે સ્થિતિમાં નીતિશ સંયોજક બનવા તૈયાર ન હતા. વાસ્તવમાં, જાતિ ગણતરી અને ઓબીસી અનામતના મુદ્દે તેમના વિરોધને કારણે મમતા નીતીશનું નેતૃત્વ બિલકુલ ઇચ્છતી ન હતી. આ પછી, મમતા અને નીતિશ વચ્ચેના મતભેદો ભારત ગઠબંધન માટે સમસ્યા બની ગયા.
મમતા ચૂંટણી પહેલા ગઠબંધનની તરફેણમાં ન હતી – સૂત્રો
બીજી તરફ ટીએમસીના સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર મમતા બેનર્જી ઈચ્છતા ન હતા કે લોકસભા ચૂંટણી પહેલા ગઠબંધન થાય. મમતા ઈચ્છતી હતી કે દરેક વ્યક્તિ એકબીજાને મૌખિક રીતે સપોર્ટ કરે. એટલે કે તમામ પક્ષોએ પોતપોતાના રાજ્યોમાં એકલા હાથે ચૂંટણી લડવી જોઈએ અને એકબીજાને માત્ર મૌખિક સમર્થન આપવું જોઈએ. ચૂંટણીના પરિણામો આવ્યા બાદ જ 2024માં બનેલી સરકારમાં જેમની પાસે જેટલી સીટો હશે તેને સમાન ભૂમિકા આપવામાં આવશે. મમતા ઈચ્છતી હતી કે કોંગ્રેસ 200 બેઠકો પર ચૂંટણી લડે અને બાકીની બેઠકો પ્રાદેશિક પક્ષો માટે છોડે.
કોંગ્રેસને આ વાતનો પવન મળતાં જ તેણે પોતાની સ્ક્રિપ્ટ તૈયાર કરી લીધી. કોંગ્રેસે શક્ય તેટલી વધુ બેઠકો પર ચૂંટણી લડવાનું નક્કી કર્યું છે. પરંતુ સહયોગી પક્ષો આ માટે તૈયાર ન હતા. યુપી, બિહાર, પશ્ચિમ બંગાળ અને પંજાબમાં પાર્ટી વધુ સીટોની માંગ કરી રહી હતી, જ્યારે અન્ય પાર્ટીઓ તેના માટે તૈયાર ન હતી.
કોંગ્રેસના વલણથી અન્ય પક્ષો નારાજ
દરમિયાન કોંગ્રેસે તેની ભારત જોડો ન્યાય યાત્રાનું આયોજન કર્યું હતું. આ માટે કોંગ્રેસે પ્રાદેશિક પક્ષો સાથે વાત કરવા માટે એક સમિતિની રચના કરી હતી, પરંતુ યાત્રા શરૂ કરતા પહેલા કોંગ્રેસના કોઈપણ નેતાએ પ્રાદેશિક પક્ષોને સંપૂર્ણ વિશ્વાસમાં લીધા ન હતા, માત્ર પત્ર દ્વારા યાત્રાની માહિતી આપી હતી. નીતીશ અને મમતા સહિત તમામ પક્ષોના નેતાઓ કોંગ્રેસના આ વલણથી નારાજ થયા હતા.
મમતાએ ગઠબંધન છોડવાનો નિર્ણય કર્યો
કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે આ પછી જ મમતા બેનર્જીએ સીએમ નીતીશ અને કેજરીવાલને સ્પષ્ટ કરી દીધું હતું કે તેઓ ભારત ગઠબંધન સાથે લોકસભા ચૂંટણી નહીં લડે. આગળ જઈને નીતિશ અને કેજરીવાલ પોતાની ઈચ્છા મુજબ પોતાના નિર્ણય લઈ શકે છે. આ પછી જ આમ આદમી પાર્ટીએ પંજાબની તમામ સીટો પર ચૂંટણી લડવાનો નિર્ણય કર્યો.
ગઠબંધનને લઈને નીતિશ મૂંઝવણમાં
આખરે ભારત ગઠબંધનના દોરો ધીમે ધીમે ખુલવા લાગ્યા. જેના કારણે નીતીશ પણ મુશ્કેલીમાં મુકાઈ ગયા હતા. તેમને લાગવા માંડ્યું કે ન તો તેમના દ્વારા લખવામાં આવેલી સ્ક્રિપ્ટ સ્વીકારવામાં આવી રહી છે અને ન તો ભારત જોડાણ કે જેમાં તેમનું હીરો બનવાનું સપનું પૂરું થઈ રહ્યું છે. આ પછી નીતિશે ફરી એકવાર વળતો પ્રહાર કરવાનું મન બનાવી લીધું અને પોતાને ભારત ગઠબંધનથી અલગ કરવાનો નિર્ણય લીધો.
નીતિશની પાવરફુલ સ્ક્રિપ્ટ ફ્લોપ થઈ
જો કે, એવું માનવામાં આવતું હતું કે નીતીશ કુમાર દ્વારા લખવામાં આવેલી સ્ક્રિપ્ટ ખરેખર શક્તિશાળી બની હોત જો કોંગ્રેસ સહિત તમામ વિપક્ષી પાર્ટીઓ એકસાથે આવી હોત અને આ સ્ક્રિપ્ટ અનુસાર તેમની ભૂમિકા ભજવી હોત. નીતીશની આ સ્ક્રિપ્ટ ચૂંટણીના મેદાનમાં ભાજપને સખત સ્પર્ધા આપી શકી હોત, જેનાથી 2024માં ભાજપને ફટકો પડ્યો હોત.
નીતિશ સાથે જવું ભાજપની મજબૂરી
તેને મજબૂરી કહો કે બીજું કંઈક, નીતિશ કુમાર ભાજપ માટે ફાયદાકારક છે. તેમને સાથે લીધા વિના બીજેપી માટે બિહારમાંથી પસાર થવું મુશ્કેલ છે. તેને ધ્યાનમાં રાખીને પાર્ટીએ સર્વે કરવાનો નિર્ણય કર્યો હતો. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, બીજેપીએ બિહારમાં એક સર્વે કરાવ્યો હતો જેમાં જાણવા મળ્યું હતું કે પાર્ટી ગમે તેટલી કોશિશ કરે, તે રાજ્યમાં માત્ર 20, 21 સીટો જ જીતી શકશે. પરંતુ જો તે નીતીશ સાથે ચૂંટણી લડશે તો પાર્ટીને વધુ ફાયદો થશે. ભાજપે 2019ની ચૂંટણી નીતિશ સાથે મળીને લડી હતી. આ ચૂંટણીમાં ભાજપ અને નીતિશના ગઠબંધનને 40માંથી 39 બેઠકો મળી હતી.
