સંસદના વિશેષ સત્રની વચ્ચે સોમવારે સાંજે કેન્દ્રીય કેબિનેટની બેઠક બોલાવવામાં આવી હતી. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર બેઠકમાં મંગળવારથી સંસદના સત્રને જૂના બિલ્ડિંગમાંથી નવા સંસદ ભવનમાં ખસેડવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે. આ સાથે સંસદ ભવનનું કામ આવતીકાલથી જ નવા બિલ્ડીંગમાં શરૂ થશે. જો કે નવા સંસદ ભવનને લઈને અનેક લોકોના મનમાં અનેક સવાલો ઉઠી રહ્યા છે જેમ કે નવી સંસદની શું જરૂર છે, કોણે બાંધ્યું અને તેની વિશેષતા શું છે? જો તમે પણ સંસદ ભવનની નવી ઇમારત વિશે જાણવા માગો છો, તો આજે અમે તમને તેનાથી સંબંધિત દરેક માહિતી આપવાના છીએ.
સ્વતંત્ર ભારતની પ્રથમ સંસદ
એમાં કોઈ શંકા નથી કે જૂના સંસદ ભવનનું મકાન ખૂબ જ ભવ્ય છે. ભારતીય લોકશાહી પ્રણાલીની તાકાત આમાં પ્રતિબિંબિત થાય છે. સંસદ ભવનમાં સંસ્થાનવાદી શાસનથી લઈને ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામ સુધીની દરેક બાબતોનું સાક્ષી છે. જૂની ઇમારત સ્વતંત્ર ભારતની પ્રથમ સંસદ છે અને તે તે છે જ્યાં ભારતે તેનું બંધારણ અપનાવ્યું હતું. સંસદના વિશેષ સત્રની વચ્ચે સોમવારે સાંજે કેન્દ્રીય કેબિનેટની બેઠક બોલાવવામાં આવી હતી. સૂત્રોના જણાવ્યા અનુસાર, બેઠકમાં મંગળવારથી સંસદના સત્રને જૂના બિલ્ડિંગમાંથી નવા સંસદ ભવનમાં ખસેડવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે. આ સાથે સંસદ ભવનનું કામ આવતીકાલથી જ નવા બિલ્ડીંગમાં શરૂ થશે. જો કે નવા સંસદ ભવનને લઈને અનેક લોકોના મનમાં અનેક સવાલો ઉઠી રહ્યા છે જેમ કે નવી સંસદની શું જરૂર છે, કોણે બાંધ્યું અને તેની વિશેષતા શું છે? જો તમે પણ સંસદ ભવનની નવી ઇમારત વિશે જાણવા માગો છો, તો આજે અમે તમને તેનાથી સંબંધિત દરેક માહિતી આપવાના છીએ.
6 વર્ષમાં સંસદની રચના થઈ
ભારતનું જૂનું સંસદ ભવન એ વસાહતી યુગની ઇમારત છે. તે બ્રિટિશ આર્કિટેક્ટ સર એડવિન લ્યુટિયન્સ અને હર્બર્ટ બેકર દ્વારા ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું હતું. તેને બનાવવામાં છ વર્ષ લાગ્યા હતા. તેનું નિર્માણ કાર્ય 1921 માં શરૂ થયું અને 1927 સુધી ચાલુ રહ્યું.
સંસદ ભવનમાં સંસદ સંગ્રહાલયનું નિર્માણ
તે મૂળ કાઉન્સિલ હાઉસ તરીકે ઓળખાતું હતું. આ ઈમારતમાં ઈમ્પીરીયલ લેજિસ્લેટિવ કાઉન્સીલ પણ હતી. 1956માં જ્યારે સંસદ ભવનમાં વધુ જગ્યાની જરૂરિયાત અનુભવાઈ ત્યારે તેમાં વધુ બે માળ ઉમેરવામાં આવ્યા હતા. ભારતના 2,500 વર્ષ જૂના લોકશાહી વારસાને પ્રદર્શિત કરવા માટે સંસદ સંગ્રહાલય ઉમેરવામાં આવ્યું હતું. તેને આધુનિક બનાવવા માટે તેમાં ઘણી હદ સુધી ફેરફાર કરવામાં આવ્યો હતો.
કાઉન્સિલ હાઉસ માટે બ્લુ પ્રિન્ટ
બિલ્ડિંગના આકાર વિશે પ્રારંભિક ચર્ચાઓ પછી, હર્બર્ટ બેકર અને સર એડવિન લ્યુટિયન્સ દ્વારા ગોળાકાર આકારને અંતિમ સ્વરૂપ આપવામાં આવ્યું હતું. એવું માનવામાં આવે છે કે તેની ડિઝાઇન મધ્ય પ્રદેશના મોરેનામાં સ્થિત ચૌસથ યોગિની મંદિરની ડિઝાઇનથી પ્રેરિત હતી, જો કે તેનો કોઈ પુરાવો નથી.
નવી સંસદ ભવન શા માટે જરૂરી છે?
જૂની સંસદની ઇમારત લગભગ 100 વર્ષ જૂની છે. આવી સ્થિતિમાં, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં સંસદીય પ્રવૃત્તિઓ, તેમાં કામ કરતા લોકો અને મુલાકાતીઓની સંખ્યામાં અનેકગણો વધારો થયો છે. ઉપરાંત તેમાં જગ્યાનો પણ અભાવ છે. આ ઉપરાંત ગટર લાઈનો, એર કંડીશન, ફાયર ફાઈટીંગ, સીસીટીવી, ઓડિયો વિડીયો સીસ્ટમ જેવી બાબતોનું ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું ન હતું. ઉપરાંત તેમાં આજના જમાના પ્રમાણે જરૂરી ટેકનોલોજીનો પણ અભાવ છે.
જૂના મકાનમાં સાંસદો માટે જગ્યા ઓછી
જૂની ઇમારત બંને ઘરોને સમાવવા માટે ડિઝાઇન કરવામાં આવી ન હતી. 1971ની વસ્તી ગણતરીના આધારે કરાયેલા સીમાંકનના આધારે લોકસભાની બેઠકોની સંખ્યા 545 છે અને તેમાં કોઈ ફેરફાર કરવામાં આવ્યો નથી. તે જ સમયે, 2026 પછી તેમાં વધારો થવાની સંભાવના છે, કારણ કે કુલ બેઠકોની સંખ્યા પર પ્રતિબંધ ફક્ત 2026 સુધી છે. આમાં સાંસદો માટે બેઠક વ્યવસ્થા સાંકડી અને બોજારૂપ છે. તેના સેન્ટ્રલ હોલમાં માત્ર 440 લોકોની બેઠક ક્ષમતા છે. સંયુક્ત સત્રો યોજાય ત્યારે બેઠકોની સમસ્યા વધે છે.
નવી ઇમારત ડિઝાઇન
નવી સંસદ ભવનની ડિઝાઇન ત્રિકોણાકાર બનાવવામાં આવી છે. તે દેશના 135 કરોડ ભારતીયોની આકાંક્ષાઓને પ્રતિબિંબિત કરે છે. તેને 65 હજાર ચોરસ મીટરમાં બનાવવામાં આવ્યું છે. નવી બિલ્ડીંગમાં 888 બેઠકો સુધીની ક્ષમતા ધરાવતો લોકસભા હોલ બનાવવામાં આવ્યો છે. આ ઉપરાંત 384 સભ્યોને બેસવા માટે રાજ્યસભા હોલ બનાવવામાં આવ્યો છે. સંસદના સંયુક્ત સત્ર દરમિયાન લોકસભામાં 1,272 લોકો બેસી શકે છે.
સંસદ ભવન કઈ થીમ પર બાંધવામાં આવ્યું છે?
લોકસભા હોલને મોરની થીમ પર ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યો છે, જ્યારે રાજ્યસભા હોલને કમળની થીમ પર ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યો છે, જે ભારતના રાષ્ટ્રીય ફૂલનું પ્રતીક છે.
બંધારણીય હોલ
આ ઉપરાંત સંસદમાં એક અત્યાધુનિક બંધારણીય હોલ પણ બનાવવામાં આવ્યો છે. તે લોકશાહી પ્રક્રિયામાં ભારતીય નાગરિકોની સ્થિતિનું પ્રતીકાત્મક અને ભૌતિક રીતે નિરૂપણ કરે છે.બિલ્ડીંગમાં અદ્યતન કોમ્યુનિકેશન ટેકનોલોજીથી સજ્જ અત્યાધુનિક ઓફિસો બનાવવામાં આવી છે.
