અમદાવાદઃ તુલસી વિવાહ એક ખૂબ જ ખાસ પ્રકારનો તહેવાર છે. જીવનકાળમાં તમામ પ્રકારનાં લગ્ન જોયાં હશે. પરંતુ છોડ અને બીજા સૌથી શક્તિશાળી હિન્દુ દેવ સાથે લગ્ન..એવું માનવામાં આવે છે કે તુલસી ભગવાન વિષ્ણુની પત્ની લક્ષ્મી દેવીનો અવતાર છે.
પવિત્ર તુલસીનો છોડ, તુલસી તરીકે જાણીતું એ હિન્દુ ધર્મમાં સૌથી પવિત્ર છોડ છે. શુદ્ધતાનું પ્રતીક દર્શાવતા, તુલસી તેના ઔષધીય ગુણધર્મો માટે અજમાયશ અને પરીક્ષણમાં રહે છે અને એ લગભગ દરેક હિન્દુ ઘરમાં જોવા મળે છે. તુલસી એ વૃંદા નામની સ્ત્રી હતી. તે ભગવાન વિષ્ણુની મહાન ભક્ત હતી. તે ખૂબ જ ધર્મનિષ્ઠ સ્ત્રી હતી અને તેના પતિ રાક્ષસ રાજા જલંધરને સમર્પિત હતી. જલંધરને મારવાનો કોઈ રસ્તો ન હતો, કેમ કે તેની પત્ની વૃંદા પતિવ્રતા સ્ત્રી હતી.
જલંધરને મારવા માટે ભગવાન વિષ્ણુએ જલંધરનું સ્વરૂપ લેવાનું નક્કી કર્યું અને બીજા દેવોની વિનંતીથી વૃંદાને મળવા ગયા. વૃંદા એ વેશને ઓળખવામાં સમર્થ ન હતી અને ભગવાન વિષ્ણુએ તેના પતિના વેશમાં એક રાત તેની સાથે વિતાવી. આમ ભગવાને તેનું પતિવ્રતાનું વ્રત ખંડિત કર્યું હતું.
ત્યાર બાદ જલંધર દેવતાઓ સાથેનુ યુદ્ધ હારી ગયો અને આખરે તે મૃત્યુ પામ્યો હતો. ભગવાને તેના માટે શું કર્યું છે એ જાણીને વૃંદા ખૂબ જ અસ્વસ્થ અને ગુસ્સે થઈ ગઈ. ભગવાન વિષ્ણુએ વૃંદા સાથે જે કર્યું હતું તેની ભરપાઈ કરવા માગતા હતા. આથી જ તેમણે તુલસીના છોડમાં તેના આત્માનું પરિવર્તન કર્યું. ભગવાન વિષ્ણુએ એમ પણ કહ્યું હતું કે વૃંદા સાથે કરેલા ખોટા કૃત્યને સમાપ્ત કરવા માટે તે તેના આગામી જન્મમાં વૃંદા સાથે લગ્ન કરશે. આ રીતે અનન્ય વિધિની શરૂઆત થઈ.
તુલસી વિવાહનું મહત્વ
તુલસી માતાને મા લક્ષ્મીનું સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે, જેમના વિવાહ ભગવાન શાલિગ્રામ સાથે થયા હતા. ભગવાન શાલિગ્રામ ભગવાન વિષ્ણુના આઠમા અવતાર અને શ્રીકૃષ્ણનું સ્વરૂપ છે. એવી માન્યતા છે કે જે ઘરમાં તુલસીની પૂજા થાય છે એ ઘરમાં ક્યારેય પણ ધન-ધાન્યની ઊણપ આવતી નથી. તુલસી વિવાહની સાથે વિવાહ અને માંગલિક કાર્યોની શરૂઆત થાય છે.
(પ્રજ્ઞેશ વ્યાસ)
