ગુજરાતના અમદાવાદમાં એર ઇન્ડિયાના વિમાન દુર્ઘટનાની દુ:ખદ ઘટના બાદ દરેક વ્યક્તિ આઘાતમાં છે. આ દુર્ઘટનામાં 265 લોકોના મોત થયા છે. આ ગોઝારી ઘટનાથી સમગ્ર દેશમાં કોહરામ મચ્યો છે અને ઘટના પાછળ વિવિધ પરિબળોને દર્શાવવામાં આવી રહ્યા છે. આ દરમિયાન ઘટનાાસ્થળેથી NSGને ક્રેશ થયેલા વિમાનનું બ્લેક બોક્સ મળી આવ્યુ છે અને તે હવે અકસ્માતના કારણો શોધવામાં મદદ કરશે.આવી સ્થિતિમાં પ્રશ્ન એ ઊભો થાય છે કે આખરે બ્લેક બોક્સ શું છે? જેમાં પ્લેન ક્રેશના ઘણા રહસ્યો છૂપાયેલા હોય છે.
બ્લેક બોક્સ શું છે?
બ્લેક બોક્સ એક ખાસ ઉપકરણ છે જે દરેક વિમાનમાં સ્થાપિત થાય છે અને તેનું કામ ફ્લાઇટ સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ માહિતી રેકોર્ડ કરવાનું છે. તો પોતાના નામથી વિરુદ્ધ એવા કેસરી રંગનું દેખાય છે, જેથી અકસ્માત બાદ તેને સરળતાથી શોધી શકાય.
બ્લેક બોક્સ બે ભાગમાં વહેંચાયેલું છે
બ્લેક બોક્સ બે ભાગમાં વહેંચાયેલું હોય છે. આમાંથી એક CVR છે, જેને કોકપીટ વોઇસ રેકોર્ડર કહેવામાં આવે છે.જે પાઇલટ અને કો-પાઇલટ વચ્ચેની વાતચીત, એલાર્મ અને કોકપીટના અવાજો રેકોર્ડ કરે છે. બીજો ભાગ FDR એટલે કે ફ્લાઇટ ડેટા રેકોર્ડર છે, જે વિમાનની ઊંચાઈ, ગતિ, દિશા, એન્જિનની સ્થિતિ વગેરે જેવા ટેકનિકલ ડેટા રેકોર્ડ કરે છે. બ્લેક બોક્સમાં વિમાન અંદરની મહત્વની તમામ ગતિવિધિઓ રેકોર્ડ થાય છે.
આમ, જ્યારે કોઈ પણ વિમાન અકસ્માતનો ભોગ બને છે, ત્યારે બ્લેક બોક્સની મદદથી સમજી શકાય કે અકસ્માત પહેલા શું થયું હતું. તે ખૂબ જ મજબૂત બિલ્ડ સાથે બનાવવામાં આવે છે જેથી તે અકસ્માત પછી પણ સુરક્ષિત રહી શકે. બ્લેક બોક્સની મદદથી ઘણા વિમાન અકસ્માતો પાછળની ખામીઓને દૂર કરવામાં આવી છે. તેમાંથી મેળવેલા ડેટાના આધારે, સમય જતાં ઉડ્ડયન ઉદ્યોગને લગતા કડક નિયમો પણ તૈયાર કરવામાં આવ્યા હતા.
આ રીતે તે અકસ્માતના રહસ્યો ઉજાગર કરે છે
જ્યારે કોઈ વિમાન ક્રેશ થાય છે, ત્યારે તપાસ એજન્સીઓ પહેલા બ્લેક બોક્સ શોધવાનો પ્રયાસ કરે છે, કારણ કે તેમાં વિમાનને લગતી સૌથી મહત્વપૂર્ણ માહિતી રેકોર્ડ કરવામાં આવે છે. જેમ આપણે કહ્યું હતું, બ્લેક બોક્સ બે ભાગોનું બનેલું હોય છે. એક ભાગ પાઇલટ્સના અવાજો અને કોકપીટ વાતચીત રેકોર્ડ કરે છે, જેને CVR કહેવામાં આવે છે. બીજો ભાગ વિમાનની તકનીકી માહિતી જેમ કે ગતિ, ઊંચાઈ, દિશા, એન્જિનની સ્થિતિ વગેરે સાચવે છે. તેને FDR કહેવામાં આવે છે. જ્યારે વિમાન ક્રેશ થાય છે, ત્યારે બ્લેક બોક્સમાં હાજર આ ડેટા સુરક્ષિત રહે છે, કારણ કે તે ખૂબ જ મજબૂત બનાવવામાં આવે છે.
આ ઉપકરણમાં એક નાનું સિગ્નલ આપતું ઉપકરણ પણ છે, જે પાણીમાં પડે તો પણ, 30 દિવસ સુધી તેના સ્થાન વિશે માહિતી આપે છે જેથી તે શોધી શકાય. જ્યારે તપાસકર્તાઓને બ્લેક બોક્સ મળે છે, ત્યારે તેઓ ખાસ કમ્પ્યુટર સિસ્ટમની મદદથી તેમાં નોંધાયેલી બધી માહિતી વાંચે છે. પાઇલટ્સની છેલ્લી વાતચીત, એલાર્મના અવાજો અને તકનીકી ખામીઓ વિશેની માહિતી અકસ્માત પહેલા શું થયું તે દર્શાવે છે. આ સમજવામાં મદદ કરે છે કે અકસ્માતનું કારણ તકનીકી ખામી, હવામાન કે માનવ ભૂલ હતું. આ રીતે, બ્લેક બોક્સ અકસ્માતનું સાચું કારણ જાણવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.
