કેન્દ્રની મોદી સરકાર વિરુદ્ધ લાવવામાં આવેલા અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ પર મંગળવારે લોકસભામાં ચર્ચા શરૂ થઈ. અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ પર ચર્ચા કોંગ્રેસના સાંસદ ગૌરવ ગોગોઈએ શરૂ કરી હતી. મોદી સરકાર બીજી વખત અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવનો સામનો કરી રહી છે. અગાઉ 2018 માં, NDA ને TDP દ્વારા લાવવામાં આવેલા અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. આ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવમાં જે નેતાઓ બોલવા માટે સૌથી વધુ રાહ જોઈ રહ્યા છે તેમાં રાહુલ ગાંધીનું નામ ટોચ પર છે. સાંસદ તરીકે પુનઃસ્થાપિત થયા બાદ રાહુલ પ્રથમ વખત ગૃહમાં બોલશે. અગાઉ, 2018 માં અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ દરમિયાન, પીએમના આલિંગનની તસ્વીરોએ તેમના ભાષણ કરતાં વધુ હેડલાઇન્સ બનાવી હતી. દરમિયાન, ચાલો જાણીએ કે અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ શું છે? મોદી સરકાર વિરુદ્ધ પ્રથમ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ દરમિયાન શું થયું? આ વખતે સંખ્યા બળ શું કહે છે?
પહેલા જાણો અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ શું છે?
બંધારણમાં અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવનો કોઈ ઉલ્લેખ નથી, પરંતુ કલમ-118 હેઠળ દરેક ગૃહ પોતાની પ્રક્રિયા બનાવી શકે છે. તે જ સમયે, નિયમ 198 હેઠળ એક જોગવાઈ છે જેમાં ગૃહના સભ્યો સરકાર વિરુદ્ધ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવની નોટિસ લોકસભાના અધ્યક્ષને આપી શકે છે. 26 વિપક્ષી પાર્ટીઓના ગઠબંધન ‘ઈન્ડિયા’એ 26 જુલાઈએ મોદી સરકાર વિરુદ્ધ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ લાવવાનો નિર્ણય કર્યો હતો. બીજા દિવસે એટલે કે 27 જુલાઈએ લોકસભાના અધ્યક્ષે વિપક્ષના પ્રસ્તાવને સ્વીકારી લીધો. આ પછી, લોકસભા અધ્યક્ષે આજની ચર્ચાની તારીખ નક્કી કરી.
ગતિ કેવી રીતે પસાર થાય છે?
પ્રસ્તાવ પાસ કરાવવા માટે સૌથી પહેલા વિપક્ષી સાંસદોએ લોકસભાના અધ્યક્ષને લેખિત નોટિસ આપવી પડશે. પછી સ્પીકર તે પક્ષના સાંસદને તેને રજૂ કરવા કહે છે. આ અવિશ્વાસની દરખાસ્ત ચર્ચા માટે ત્યારે જ સ્વીકારવામાં આવે છે જ્યારે દરખાસ્ત રજૂ કરનાર સાંસદને ઓછામાં ઓછા 50 સભ્યોનું સમર્થન હોય. એટલે કે અવિશ્વાસની દરખાસ્ત રજૂ કરનાર સાંસદના પ્રસ્તાવ પર કુલ 50 સાંસદોએ સહી કરવી જોઈએ. લોકસભા સ્પીકરની મંજૂરી મળ્યા બાદ 10 દિવસમાં તેના પર ચર્ચા થાય છે. લોકસભાના સ્પીકર અવિશ્વાસના પ્રસ્તાવ પર ચર્ચા માટે સમય નક્કી કરે છે. સામાન્ય રીતે વધુ સાંસદો ધરાવતી પાર્ટીને બોલવા માટે વધુ સમય આપવામાં આવે છે. સરકાર વિપક્ષના આરોપોનો જવાબ આપે છે. ચર્ચા પછી, સ્પીકર અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવની તરફેણમાં મતદાન કરે છે અથવા નિર્ણય લઈ શકે છે.
પ્રથમ વખત અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ ક્યારે લાવવામાં આવ્યો?
સંસદની રચના બાદથી લોકસભામાં કુલ 27 અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ લાવવામાં આવ્યા છે. આ બીજી વખત છે જ્યારે મોદી સરકાર સામે અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ લાવવામાં આવ્યો છે. અગાઉ, ભાજપની આગેવાની હેઠળની એનડીએ સરકારને 20 જુલાઈ 2018 ના રોજ પ્રથમ ‘અવિશ્વાસ’ પ્રસ્તાવનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. આ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ ચંદ્રબાબુ નાયડુની પાર્ટી ટીડીપી દ્વારા લાવવામાં આવ્યો હતો. ટીડીપી, જે એક સમયે એનડીએની સાથી હતી, તેણે અવિશ્વાસની દરખાસ્ત ખસેડવાનું કારણ આંધ્ર પ્રદેશને પૂરતું ભંડોળ પૂરું પાડવામાં કેન્દ્રની નિષ્ફળતાને ટાંક્યું હતું.
2018માં અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવમાં શું થયું?
આ પ્રસ્તાવને ઘણા વિરોધ પક્ષોએ ટેકો આપ્યો હતો પરંતુ શિવસેના કાર્યવાહીથી દૂર રહી હતી અને નવીન પટનાયકની બીજેડીએ ગૃહમાંથી વોકઆઉટ કર્યું હતું. ચર્ચા દરમિયાન, વિપક્ષે કૃષિ કટોકટી, આર્થિક નીતિ, મોબ લિંચિંગ સહિતના ઘણા મુદ્દાઓ ઉઠાવીને સરકારની આકરી ટીકા કરી હતી. નરેન્દ્ર મોદીની આગેવાની હેઠળની એનડીએ સરકારે ચર્ચા બાદ લોકસભામાં પ્રસ્તાવને હરાવ્યો હતો. 126 સાંસદોએ પ્રસ્તાવની તરફેણમાં મતદાન કર્યું હતું, પરંતુ 325 સાંસદોએ વિરોધ કર્યો હતો. આમ અવિશ્વાસની દરખાસ્તનો પરાજય થયો હતો.
આ તસવીરોને કારણે 2018નો અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ ચર્ચામાં રહ્યો હતો
ગત વખતે અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ પર 12 કલાક ચર્ચા થઈ હતી. તેમાં વડાપ્રધાનનું દોઢ કલાકથી વધુનું સંબોધન પણ સામેલ હતું. ચર્ચા દરમિયાન તત્કાલીન કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ રાહુલ ગાંધી અને પીએમ મોદી વચ્ચે શાબ્દિક બોલાચાલી પણ થઈ હતી. ચર્ચા દરમિયાન તેમના સંબોધનના અંતે, રાહુલ વડાપ્રધાન પાસે પહોંચ્યા અને તેમને ગળે લગાવ્યા. પરત ફર્યા બાદ તેમણે કોંગ્રેસના અન્ય નેતાઓ પર આંખ મીંચી હતી, જેની તસવીરો સોશિયલ મીડિયા પર વાયરલ થઈ હતી. બાદમાં તેમના ભાષણ દરમિયાન પીએમ મોદીએ તમામ પક્ષોને આ પગલાની અવગણના કરવા હાકલ કરી અને કોંગ્રેસ પર ‘મોદી હટાઓ’ની માનસિકતા સાથે કામ કરવાનો આરોપ લગાવ્યો. આ સાથે પીએમએ તેમની સરકાર વિરુદ્ધ અવિશ્વાસના મતને વિપક્ષના ઘમંડનું પરિણામ પણ ગણાવ્યું હતું.
2023માં અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવનું શું થશે?
મોદી સરકાર તેના બીજા કાર્યકાળમાં પ્રથમ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવનો સામનો કરી રહી છે. લોકસભાની ચૂંટણી થોડા મહિનાઓ પછી યોજાવાની હોવાથી અને સંખ્યાની દૃષ્ટિએ સરકાર માટે કોઈ ખતરો નથી, તેથી અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ પરની ચર્ચા એક ચૂંટણી હશે. આ દરમિયાન સરકાર વિપક્ષ પર પ્રહારો સાથે પોતાની સિદ્ધિઓ ગણાવશે. સાથે જ વિપક્ષ પોતાની ખામીઓ ગણીને સરકારને ભીંસમાં લેવાનો પ્રયાસ કરશે. વિપક્ષ સંસદમાં મણિપુરનો મુદ્દો મુખ્ય રીતે ઉઠાવશે, જેના પર આ પક્ષોનો દાવો છે કે વડાપ્રધાન તેના પર મૌન સેવી રહ્યાં છે. અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવની નોટિસ આપનાર ગૌરવ ગોગોઈએ ચર્ચા શરૂ કરી હતી. બપોરે 12 વાગ્યે આ અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ પર ચર્ચા શરૂ થઈ હતી. ત્રણ દિવસ સુધી ચર્ચા થશે. સાથે જ પીએમ મોદી 10 ઓગસ્ટે અવિશ્વાસ પ્રસ્તાવ પર જવાબ આપશે. તે જ સમયે, નિશિકાંત દુબે બીજેપી તરફથી પ્રથમ સ્પીકર હશે.
