નેપોટિઝમ, કાસ્ટિંગ કાઉચ અને મહિલાઓના યૌન શોષણના આરોપોને લઈને ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રી પર વારંવાર સવાલો ઉભા થયા છે. ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં મહિલા કલાકારોની એન્ટ્રી અને કામને લઈને ઘણી વખત એવું કહેવામાં આવે છે કે પુરૂષ કલાકારો, નિર્માતાઓ અને દિગ્દર્શકો તેમને નિયંત્રિત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. સ્ત્રી કલાકારોને ઇન્ડસ્ટ્રીમાં કામ મળે છે, પરંતુ અલગ-અલગ શરતો સાથે. 2017-18માં MeToo ચળવળ પછી ભારત અને વિદેશની ઘણી મહિલા કલાકારોએ ઉદ્યોગમાં જાતીય શોષણ સામે લડત શરૂ કરી હતી. ત્યારે હવે હેમા કમિટીના રિપોર્ટ બાદ ફરી આ કેસો સામે આવી રહ્યાં છે. આ દિવસોમાં હેમા કમિટીના રિપોર્ટની દરેક જગ્યાએ ચર્ચા થઈ રહી છે, જેના ખુલાસા બાદ સાઉથ સિનેમાના ઘણા મોટા નામ ખતરામાં છે. છેલ્લા કેટલાક સમયથી ચર્ચામાં છે એ હેમા કમિટી રિપોર્ટ શું છે તે જાણીએ?
શું છે હેમા કમિટિનો રિપોર્ટ?
ફિલ્મ ઈન્ડસ્ટ્રી પર હંમેશા એવો આક્ષેપ થતો રહ્યો છે કે ઘણી વખત મહિલાઓને ઈન્ડસ્ટ્રીમાં કામ આપવાના બદલામાં અનૈતિક માંગણી કરવામાં આવે છે. તેમને ભૌતિક તરફેણ માટે પૂછવામાં આવે છે અને શારીરિક અને માનસિક રીતે ત્રાસ આપવામાં આવે છે. મલયાલમ ફિલ્મ મહિલા કલાકારોની સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને ‘હેમા કમિટી રિપોર્ટ’ લાવવામાં આવ્યો હતો. 2019 માં મહિલા કલાકારો પર કરવામાં આવતી અનૈતિક માંગણીઓ અંગે ઉદ્યોગમાં મહિલાઓની સુરક્ષા સાથે સંબંધિત દરેક મુદ્દા પર સંશોધન કરવા માટે નિવૃત્ત જસ્ટિસ હેમાના નેતૃત્વમાં 3-સદસ્યની સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી.
હેમા કમિટિનો રિપોર્ટ કેમ જાહેર કરવો પડ્યો?
સમિતિનું પ્રાથમિક કાર્ય મલયાલમ ઉદ્યોગમાં મહિલાઓ વિરુદ્ધ જાતીય ગેરવર્તણૂકની ફરિયાદોની તપાસ કરવાનું અને ભવિષ્યની ઘટનાઓને રોકવા માટે પગલાં સૂચવવાનું હતું. સમિતિ દ્વારા મલયાલમ ફિલ્મ ઉદ્યોગમાં મહિલા કલાકારો દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી સમસ્યાઓનો અભ્યાસ કરવામાં આવ્યો હતો અને જાતીય સતામણી, શોષણ અને દુર્વ્યવહાર સંબંધિત મહત્વપૂર્ણ વિગતો પ્રદાન કરવામાં આવી હતી. આ મૂળભૂત રીતે હેમા કમિટીના રિપોર્ટનું કામ છે. અત્યાર સુધી કેરળ સરકાર દ્વારા હેમા કમિટિનો રિપોર્ટ સાર્વજનિક કરવામાં આવ્યો ન હતો, પરંતુ આરટીઆઈ એક્ટ 2005ના કારણે 19 ઓગસ્ટના રોજ કેરળ સરકારે સાડા ચાર વર્ષ બાદ 233 પાનાનો આ રિપોર્ટ સાર્વજનિક ડોમેનમાં જાહેર કરવો પડ્યો હતો.
મલયાલમ સિનેમામાં મહિલાઓની સ્થિતિ જાહેર કરતા આ રિપોર્ટમાં ઘણા ચોંકાવનારા ખુલાસા થયા છે. રિપોર્ટમાં મલયાલમ ઈન્ડસ્ટ્રીમાં મહિલાઓના ઓછામાં ઓછા 17 પ્રકારના શોષણનો ખુલાસો થયો છે, જેમાંથી ઈન્ડસ્ટ્રીમાં કામ કરતી મહિલાઓને પસાર થવું પડે છે. જેમાં લેડીઝ ટોયલેટ, ચેન્જીંગ રૂમ જેવી સુવિધાઓનો અભાવ, પગારમાં ભેદભાવ અને કામના બદલામાં સેક્સની માંગ જેવા તમામ પ્રકારના શોષણનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે.
કમિટીની રચના કેવી રીતે થઈ?
14 ફેબ્રુઆરી 2017ના એક કેસ બાદ હેમા કમિટીની રચના કરવામાં આવી હતી. 14 ફેબ્રુઆરી 2017ના રોજ મલયાલમ ફિલ્મોની જાણીતી અભિનેત્રી પોતાની કારમાં કોચી જઈ રહી હતી. ત્યારબાદ તેણીનું અપહરણ કરી તેની જ કારમાં બળાત્કાર ગુજાર્યો હતો. પોલીસે આ કેસમાં 6 આરોપીઓની ધરપકડ કરી હતી. જે પછી મલયાલમ સિનેમા ઉદ્યોગની મહિલા કલાકારોની સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને જુલાઈમાં કેરળ હાઈકોર્ટના નિવૃત્ત જસ્ટિસ હેમાના નેતૃત્વમાં ત્રણ સભ્યોની સમિતિની રચના કરવામાં આવી હતી.
શા માટે ચર્ચા છે?
હાલમાં જ જાહેર થયેલા હેમા કમિટીના રિપોર્ટમાં ઘણા ચોંકાવનારા ખુલાસા થયા છે. રિપોર્ટમાં મલયાલમ સિનેમાની ઘણી મહિલા કલાકારોના નિવેદનો છે, જેમણે સ્વીકાર્યું હતું કે ફિલ્મોમાં ભૂમિકાઓ મેળવવા માટે તેમને ઉદ્યોગના પ્રભાવશાળી અભિનેતાઓ, દિગ્દર્શકો અને નિર્માતાઓ સાથે સમાધાન કરવું પડ્યું હતું. આ રિપોર્ટમાં મહિલાઓ પ્રત્યે મલયાલમ સિનેમાના પુરૂષ નિર્માતા-નિર્દેશકોનું ખોટું વલણ દર્શાવવામાં આવ્યું છે. અહેવાલો દર્શાવે છે કે મલયાલમ ફિલ્મ ઉદ્યોગમાં મહિલાઓને અન્યાયી તરફેણ માટે પૂછવામાં આવે છે અને શારીરિક સંબંધો બાંધવા માટે દબાણ કરવામાં આવે છે. જ્યારે મહિલાઓ આ માટે તૈયાર થાય છે ત્યારે નિર્માતા-નિર્દેશક તેમને કોડ નેમ પણ આપે છે.
રિપોર્ટ જાહેર કરવામાં કેમ વિલંબ થયો?
લગભગ 5 વર્ષ બાદ હેમા કમિટીની મુક્તિને લઈને ઘણી ટીકા થઈ હતી. ઘણા લોકોએ તેને શરમજનક અને આઘાતજનક ગણાવ્યું હતું અને 5 વર્ષ સુધી સત્યને તેમનાથી છુપાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો તે અંગે નારાજગી વ્યક્ત કરી હતી. જોકે, કેરળ સરકારની દલીલ છે કે આ માહિતી અત્યંત સંવેદનશીલ હતી. કેસની ગોપનીયતાની ચિંતાઓને ધ્યાનમાં રાખીને આ સંવેદનશીલ માહિતીને અત્યાર સુધી જાહેર કરવામાં આવી ન હતી. એટલું જ નહીં, જસ્ટિસ હેમાએ પોતે કેરળ સરકારને પત્ર લખીને સરકારને આ સંવેદનશીલ રિપોર્ટને સાર્વજનિક ડોમેનમાં ન લાવવા માટે કહ્યું હતું.
