દેશના નામને લઈને ચર્ચા ચાલી રહી છે. વિપક્ષ સરકાર પર પ્રહારો કરી રહ્યો છે. આરએસએસના વડા મોહન ભાગવતના નિવેદનથી તેની શરૂઆત થઈ હતી. તાજેતરમાં જ લોકોને અપીલ કરતાં તેમણે કહ્યું હતું કે દેશ માટે ભારત શબ્દનો ઉપયોગ કરો, ભારત નહીં. હવે G20 માટે મોકલવામાં આવેલા આમંત્રણે ચર્ચા વધારવાનું કામ કર્યું છે. જેમાં પ્રેસિડેન્ટ ઓફ ઈન્ડિયાને બદલે પ્રેસિડેન્ટ ઓફ ઈન્ડિયા લખવામાં આવ્યું છે. આના પર કોંગ્રેસ સાંસદ જયરામ રમેશ સહિત સોશિયલ મીડિયા પર ઘણા યુઝર્સે સરકાર પર સવાલ ઉઠાવ્યા છે. જયરામ રમેશે પોતાના ટ્વીટમાં સંકેત આપ્યો છે કે શું સરકાર ભારતને ભારત બનાવવા માંગે છે. સોશિયલ મીડિયા પર ચર્ચા ચાલુ છે. આ ચર્ચા નવી નથી. આ જ મુદ્દો બંધારણ ઘડનારાઓમાં ચર્ચાનો વિષય બન્યો હતો. ભારતનો મુદ્દો અને ભારતનું નામ 74 વર્ષ પહેલા પણ ચર્ચાનો વિષય બની ગયો હતો. દેશના નામકરણને લઈને બંધારણ ઘડનારાઓ વચ્ચે ચર્ચા ચાલી હતી. મજાની વાત એ છે કે તે પણ સપ્ટેમ્બર મહિનો હતો અને હજુ પણ સપ્ટેમ્બર ચાલે છે.
વિધાનસભાના સભ્ય હરિ વિષ્ણુ કામત બંધારણના અનુચ્છેદ-1 સંબંધિત સુધારો રજૂ કરી રહ્યા હતા. કામતે બંધારણ સભાના સભ્યો સાથે નામ અંગે લાંબી ચર્ચા કરી હતી. તેમણે કહ્યું, દેશ પ્રજાસત્તાક તરીકે જન્મ લેવા જઈ રહ્યો છે. બેઠકમાં દેશના નામને લઈને અનેક સૂચનો આપવામાં આવ્યા હતા. તેમાં ભારત, હિન્દુસ્તાન, હિંદ, ભારતભૂમિ અને ભારતવર્ષનો સમાવેશ થાય છે. ચર્ચા શરૂ થઈ. કામતે કહ્યું કે કેટલાક લોકો કહે છે કે નામ રાખવાની શું જરૂર છે. અને કેટલાક સભ્યો તેને ભારતવર્ષ નામ આપવા માંગે છે.
તેમની વાતનો જવાબ આપતા બંધારણના ઘડવૈયા ડો.આંબેડકરે કહ્યું કે, મને આ ચર્ચાનો હેતુ સમજાતો નથી. મારા મિત્રને ભારત શબ્દ ગમે છે. તેના પર બંધારણના અધ્યક્ષે કહ્યું કે આ માત્ર ભાષામાં ફેરફારની વાત છે. કામતે કહ્યું કે દેશના નામમાં ભારત શબ્દ ઉમેરવો એ ભૂલ કરવા જેવું છે. આના પર શેઠ ગોવિંદ દાસે ઐતિહાસિક સંદર્ભોને સામે રાખીને ભારતનું નામ લઈને પોતાની વાત રાખી. આ સાથે જ કમલાપતિ ત્રિપાઠીએ વચ્ચેનું મેદાન શોધવાની વાત કરી હતી. તે જ સમયે, અન્ય સભ્ય ગોવિંદ પંતે દેશનું નામ ભારતવર્ષ રાખવાનું સૂચન કર્યું.
આ ચર્ચા વચ્ચે વિદેશ સંબંધોને જોડવાની સાથે આખા દેશને એક દોરામાં બાંધી દે તેવું નામ રાખવા પર સહમતિ સધાઈ હતી. તેથી જ બંધારણની કલમ-1માં આ નામ દાખલ કરવામાં આવ્યું છે જેનું નામ ભારત એટલે કે ભારત છે. ત્યારથી આ નામ પ્રચલિત છે. જો દેશમાં ભારત બદલીને ભારત કરવામાં આવે તો બંધારણમાં સુધારો કર્યા પછી પણ શક્ય છે.
બંધારણ શું કહે છે?
સુપ્રીમ કોર્ટના એડવોકેટ આશિષ પાંડે કહે છે કે, ભારતીય બંધારણની કલમ 1 કહે છે કે બંધારણમાં ભારત અને ભારતને એક જ ગણવામાં આવે છે. આ તમારી ભાષા અને સંદર્ભ અનુસાર લખી શકાય છે. એવું બિલકુલ નથી કે બંધારણમાં ભારત કે ભારત લખેલું જ હશે.
