કેન્દ્રની નરેન્દ્ર મોદી સરકારે આગામી વસ્તી ગણતરી સાથે જાતિ વસ્તી ગણતરી કરાવવાનો નિર્ણય લીધો છે. આ સાથે, પીએમ મોદીએ વિપક્ષી પક્ષોના ઇન્ડિયા એલાયન્સના રાજકીય તરખાટમાંથી વધુ એક તીર કાઢ્યું છે. ઇન્ડિયા એલાયન્સના ઘણા નેતાઓ અને ખાસ કરીને લોકસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધી તેમની સભાઓ અને કૂચમાં સતત જાતિગત વસ્તી ગણતરીની માંગ કરી રહ્યા હતા, પરંતુ અચાનક આ નિર્ણય લઈને વડા પ્રધાન મોદીએ વિરોધ પક્ષો પાસેથી આ મુદ્દો છીનવી લેવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.
રાહુલ ગાંધી અને અન્ય ઘણા વિપક્ષી પક્ષોના નેતાઓ લાંબા સમયથી કહી રહ્યા છે કે ‘જેટલા વધુ આંકડા, તેટલો મોટો હિસ્સો’. આ માટે, જાતિ વસ્તી ગણતરીને પ્રથમ પગલું તરીકે વર્ણવવામાં આવી છે. રાહુલ ગાંધીએ કોંગ્રેસ શાસિત કેટલાક રાજ્યોમાં આવા જાતિ સર્વેક્ષણ કરવા માટે પહેલાથી જ સૂચનાઓ આપી દીધી છે, પરંતુ દેશભરમાં જાતિ વસ્તી ગણતરી કરવાનો નિર્ણય લઈને મોદી સરકારે કોંગ્રેસ સામે લાંબી લાઈન દોરી છે. કર્ણાટકે તાજેતરમાં આવો જ પ્રયાસ કર્યો હતો પરંતુ અહેવાલ ગૃહમાં રજૂ થઈ શક્યો નહીં અને તે વિવાદાસ્પદ બન્યો છે.
બિહાર ચૂંટણીમાં ઝડપી લાભ મળી શકે છે
એવું માનવામાં આવે છે કે આ વર્ષે યોજાનારી બિહાર વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ભાજપ અને તેના સાથી પક્ષોને આનો તાત્કાલિક રાજકીય લાભ મળશે. આ પછી, ભાજપ આવતા વર્ષે યોજાનારી બંગાળ અને તમિલનાડુની ચૂંટણીમાં પણ આનો લાભ લેવાનો પ્રયાસ કરશે. કોંગ્રેસ, આરજેડી, સમાજવાદી પાર્ટી અને ડીએમકે જેવા પક્ષો ભાજપને જાતિગત વસ્તી ગણતરીનો વિરોધ કરતા હોવાનું કહી રહ્યા છે, પરંતુ પીએમ મોદીના આ એક પગલાએ તેમના આરોપોને ફગાવી દીધા છે.
ભાજપે જાતિગત વસ્તી ગણતરીને ટેકો આપ્યો
જ્યારે મહાગઠબંધન સરકારે બિહારમાં જાતિગત વસ્તી ગણતરી હાથ ધરી ત્યારે ભાજપે વિરોધ પક્ષમાં હોવા છતાં તેને ટેકો આપ્યો. બિહાર એકમાત્ર એવું રાજ્ય બન્યું જ્યાં આ રીતે જાતિ સર્વેક્ષણ કરવામાં આવ્યું અને તેનો અહેવાલ વિધાનસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યો અને તે સંખ્યાના આધારે રાજ્યમાં અનામત લાગુ કરવામાં આવ્યું. જોકે, કોર્ટના આદેશને કારણે તેના પર રોક લગાવવામાં આવી છે. એવું માનવામાં આવે છે કે જાતિગત વસ્તી ગણતરી તરફ આગળનું પગલું ભરીને, ભાજપે આગળ વધવાનો માર્ગ પણ ખોલ્યો છે અને લોકોને તેમની સંખ્યા અનુસાર હિસ્સો આપવાનું વચન આપી શકે છે. આનાથી વિપક્ષી મહાગઠબંધન માટે મુશ્કેલી ઊભી થઈ શકે છે.
બિહારમાં જાતિના આંકડા શું કહે છે?
બિહારમાં થયેલી જાતિ વસ્તી ગણતરીના આધારે, રાજ્યમાં પછાત જાતિઓની કુલ વસ્તી લગભગ 63.14 ટકા છે. આમાં, અત્યંત પછાત વર્ગની વસ્તી 4,70,80,515 છે જ્યારે પછાત વર્ગની વસ્તી 3,54,63,936 છે. આ ઉપરાંત, અનુસૂચિત જાતિની વસ્તી 2,56,89,820 છે. બિન અનામત જાતિઓની વસ્તી 2,02,91,679 છે અને અનુસૂચિત જનજાતિઓની વસ્તી 21,99,361 છે.
વિપક્ષના નિવેદનને નિષ્ફળ બનાવવાના પ્રયાસો
એટલું જ નહીં, ભાજપ દ્વારા આવી રાષ્ટ્રવ્યાપી વસ્તી ગણતરી કરાવવાની જાહેરાત વિરોધ પક્ષોના બંધારણ અને આંબેડકર કથાને નિષ્ફળ બનાવી શકે છે. આ સાથે, ઉત્તર પ્રદેશમાં સપાના વડા અખિલેશ યાદવ, જેઓ છેલ્લા કેટલાક મહિનાઓથી પીડીએ એટલે કે પછાત-દલિત અને લઘુમતી કથા સ્થાપિત કરી રહ્યા છે, તેમને પણ આંચકો લાગી શકે છે. યુપીમાં 2027 માં ચૂંટણીઓ યોજાવાની છે. શક્ય છે કે સરકાર આગામી વસ્તી ગણતરી 2026 માં જ કરે. જોકે, હજુ સુધી તેની જાહેરાત કરવામાં આવી નથી. જો આવું થાય, તો ઉત્તર પ્રદેશમાં અખિલેશ યાદવ અને માયાવતીના રાજકીય પગલાંને પણ આંચકો લાગી શકે છે. જોકે, કોંગ્રેસ તેને પોતાની જીત ગણાવી રહી છે.
કોંગ્રેસ પર રાજકીય પ્રહાર
ભાજપે પણ આ જાહેરાત કરીને રાજકીય પ્રહાર કર્યો છે અને આરોપ લગાવ્યો છે કે આજ સુધી કોંગ્રેસે તેનો ઉપયોગ ફક્ત રાજકીય હથિયાર તરીકે જ કર્યો છે. કેબિનેટ બેઠક અંગે માહિતી આપતાં કેન્દ્રીય મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે જણાવ્યું હતું કે 2010 માં તત્કાલીન વડા પ્રધાન મનમોહન સિંહે ખાતરી આપી હતી કે જાતિ વસ્તી ગણતરી પર વિચાર કરવામાં આવશે, આ માટે મંત્રીઓનું એક જૂથ પણ બનાવવામાં આવ્યું હતું પરંતુ જાતિ વસ્તી ગણતરી કરવામાં આવી ન હતી અને 2011 ની વસ્તી ગણતરીમાં ફક્ત સામાજિક-આર્થિક સર્વેક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું પરંતુ તેનો અહેવાલ પણ જાહેર કરવામાં આવ્યો ન હતો. બંધારણના અનુચ્છેદ 246 માં આવી વસ્તી ગણતરીનો ઉલ્લેખ છે.
