ભારતમાં 29 ઓગસ્ટના રોજ રાષ્ટ્રીય ખેલ દિવસ (National Sports Day) ઉજવવામાં આવે છે. તે હોકીના જાદુગર મેજર ધ્યાનચંદની જન્મજયંતિની યાદમાં ઉજવવામાં આવે છે. 2012માં તહેવારના દિવસોની યાદીમાં સૌપ્રથમ તેનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો. આ દિવસે શારીરિક પ્રવૃત્તિઓ અને રમતગમતના મહત્વ વિશે જાગૃતિ ફેલાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે ઘણા રાજ્યોમાં ઘણી રમત સ્પર્ધાઓ અને સેમિનારનું આયોજન કરવામાં આવે છે. આ દિવસનો ઉપયોગ વિવિધ સ્પોર્ટ્સ પ્લાન લોન્ચ કરવા માટેના પ્લેટફોર્મ તરીકે પણ થાય છે.
2018માં આ દિવસે વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ખેલો ઈન્ડિયા મૂવમેન્ટની શરૂઆત કરી હતી. આ દિવસે દેશના પ્રતિભાશાળી ખેલાડીઓને વિવિધ રમત પુરસ્કારોથી સન્માનિત કરવામાં આવે છે. જેમાં રાજીવ ગાંધી ખેલ રત્ન, અર્જુન એવોર્ડ, ધ્યાનચંદ એવોર્ડ અને દ્રોણાચાર્ય એવોર્ડ જેવા પુરસ્કારોનો સમાવેશ થાય છે. રાષ્ટ્રપતિ ભવન ખાતે આયોજિત વિશેષ સમારોહમાં આ ખેલાડીઓનું સન્માન કરવામાં આવ્યું છે.
આજે ગુરુવાર (29 ઓગસ્ટ 2024) ‘હોકીના જાદુગર’ મેજર ધ્યાનચંદની 119મી જન્મજયંતિ છે. 29 ઓગસ્ટ 1905ના રોજ અલ્હાબાદમાં જન્મેલા ધ્યાનચંદની જન્મજયંતિ પર દેશમાં દર વર્ષે 29 ઓગસ્ટે સ્પોર્ટ્સ ડે ઉજવવામાં આવે છે. આ દેશે સચિન તેંડુલકર, ધનરાજ પિલ્લે, બલબીર સિંહ સિનિયર જેવા રમતના ઘણા સુપરસ્ટાર જોયા છે, પરંતુ ભારતમાં રમતગમતને ટોચ પર લઈ જવામાં હોકીના જાદુગર મેજર ધ્યાનચંદનું વિશેષ યોગદાન છે.
બીજા વિશ્વયુદ્ધ પહેલા ભારતીય હોકી ટીમ વિશ્વ પર પ્રભુત્વ જમાવતી હતી. આમાં ધ્યાનચંદનું વિશેષ યોગદાન હતું. તેમણે 1928, 1932 અને 1936 ઓલિમ્પિકમાં ભારત માટે ગોલ્ડ મેડલ જીતવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી અને ઓલિમ્પિક ગોલ્ડ મેડલની હેટ્રિક પૂરી કરી હતી. ભારતીય પુરૂષ હોકી ટીમે ઓલિમ્પિકમાં કુલ 13 મેડલ જીત્યા છે, જેમાં આઠ ગોલ્ડ મેડલનો સમાવેશ થાય છે, પરંતુ 1936ના બર્લિન ઓલિમ્પિકનો ગોલ્ડ કંઈક વધુ ખાસ છે. 1936માં, 15 ઓગસ્ટના એ જ દિવસે ભારતે સરમુખત્યાર હિટલરની સામે દાદા ધ્યાનચંદના નેતૃત્વમાં જર્મનીને 8-1થી હરાવીને સુવર્ણ ચંદ્રક જીત્યો હતો. હિટલર ધ્યાનચંદની રમતથી એટલો પ્રભાવિત થયો કે તેણે તેને નાગરિકતા આપવાનું પણ નક્કી કર્યું. પણ ધ્યાનચંદ જરા પણ ડગ્યા નહિ. 1936 ઓલિમ્પિક તેમની છેલ્લી ઓલિમ્પિક હતી. તેમના પર અનેક આરોપો લગાવવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ આ આરોપો ક્યારેય સાબિત થઈ શક્યા ન હતા.
કારકિર્દીમાં 400 થી વધુ ગોલ
29 ઓગસ્ટ, 1905ના રોજ પ્રયાગરાજ (તત્કાલીન અલાહાબાદ)માં જન્મેલા મેજર ધ્યાનચંદની હોકીના ક્ષેત્રમાં વિશ્વમાં કોઈ સમકક્ષ નહોતું. તેમણે લગભગ 22 વર્ષ સુધી ભારત માટે હોકી રમી અને આ સમયગાળા દરમિયાન 400થી વધુ આંતરરાષ્ટ્રીય ગોલ કર્યા. તેમણે એકલા હાથે ભારતને સતત ત્રણ ઓલિમ્પિક (1928માં એમ્સ્ટરડેમ, 1932માં લોસ એન્જલસ અને 1936માં બર્લિન)માં હોકીમાં સુવર્ણ ચંદ્રક અપાવ્યું હતું. મેજર ધ્યાનચંદના પિતા આર્મીમાં હતા અને તેના માટે હોકી રમતા હતા. માત્ર 16 વર્ષની ઉંમરે ધ્યાનચંદ પણ સેનામાં જોડાયા હતા. આ સમય દરમિયાન એવું લાગતું હતું કે તેને હોકી સાથે પ્રેમ થઈ ગયો છે. ધ્યાનચંદને વિશ્વના લગભગ 55 દેશોમાંથી 400 થી વધુ એવોર્ડ મળ્યા છે.
જ્યારે હિટલરનો પ્રસ્તાવ ફગાવી દેવામાં આવ્યો હતો
આ ઘટના વર્ષ 1936માં યોજાયેલા બર્લિન ઓલિમ્પિકની છે. જર્મની સામે રમાયેલી હોકી મેચમાં ભારતે તેના પર 8-1થી શાનદાર જીત નોંધાવી હતી. મેચમાં મેજર ધ્યાનચંદની રમતે જર્મન સરમુખત્યાર એડોલ્ફ હિટલરને પણ પ્રભાવિત કર્યા હતા. મેચ પછી હિટલર મેજર ધ્યાનચંદને મળ્યો અને તેમને તેમની સેનામાં વરિષ્ઠ પદની ઓફર કરી. જો કે, તેણે ખૂબ જ નમ્રતાથી હિટલરની ઓફરને નકારી કાઢી. તેણે આ પગલાથી વિશ્વભરમાં પ્રશંસા મેળવી હતી. ધ્યાનચંદની વાત ન સાંભળીને હિટલર ચૂપચાપ ત્યાંથી ચાલ્યો ગયો. ભલે આ મીટિંગ થોડી મિનિટો માટે હતી, પરંતુ તે દર્શાવે છે કે ધ્યાનચંદ માટે તેમના દેશથી મોટું કોઈ સ્થાન નથી.
ભારતીય પુરૂષ હોકી ટીમે 1936માં ચોક્કસપણે સુવર્ણ ચંદ્રક જીત્યો હતો, પરંતુ ધ્યાનચંદ રાષ્ટ્રધ્વજ લહેરાવતા જોયા વિના અંદરથી ઉદાસ હતા. હિટલરે મેડલ વિજેતાઓને પાર્ટી આપી હતી, પરંતુ ધ્યાનચંદ ત્યાં ગયા ન હતા. તે સ્પોર્ટ્સ વિલેજમાં જ બેસી રહ્યા હતા. તેની આંખોમાં આંસુ હતા. જ્યારે ટીમના સાથી ખેલાડીએ તેને પૂછ્યું કે જો આજે ટીમ જીતી છે તો તે શા માટે રડે છે, તો ધ્યાનચંદનો જવાબ હતો કે જો યુનિયન જેક (બ્રિટિશ ભારતનો ધ્વજ) ને બદલે ત્રિરંગો હોત તો તે ખૂબ ખુશ થાત. આ સિદ્ધિઓના કારણે 29 ઓગસ્ટના રોજ તેમના જન્મદિવસને દેશમાં સ્પોર્ટ્સ ડે તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.
