લોકસભા ચૂંટણીના પરિણામો હવે સ્પષ્ટ છે. એનડીએ ગઠબંધનને 291 બેઠકો મળી છે. તો ઈન્ડિયા બ્લોકને 234 સીટો મળી છે. આ પરિણામોમાં ભાજપ સતત ત્રીજી વખત સૌથી મોટી પાર્ટી બની છે. જો કે આ વખતે ભાજપને પૂર્ણ બહુમતી મળી નથી, જ્યારે વિપક્ષી અખિલ ભારતીય ગઠબંધનના 20 પક્ષોએ મળીને 234 બેઠકો જીતી છે, ત્યારે અત્યાર સુધીના પરિણામોમાં એકલા ભાજપે 240 બેઠકો જીતી છે. જ્યાં ભાજપ સતત બે વખત પોતાના દમ પર બહુમતી મેળવતું રહ્યું. આ વખતે ગઠબંધન સરકાર પાસે ત્રીજી વખત તક છે પરંતુ વિપક્ષની બેઠકો ઘણી મજબૂત બની છે.
આ પરિણામોથી સંસદની સ્થિતિમાં ઘણો બદલાવ જોવા મળશે. જ્યાં એક તરફ ભાજપ છેલ્લા 10 વર્ષથી લોકસભામાં શાસન કરી રહ્યું હતું, તો બીજી તરફ હવે ભાજપ પોતાના દમ પર લોકસભામાં કોઈ બિલ પાસ કરાવી શકે તેવી સ્થિતિમાં નથી. આ સાથે કોંગ્રેસની સ્થિતિમાં એવો બદલાવ આવ્યો છે કે જ્યાં તે 2019માં મુખ્ય વિપક્ષી પાર્ટી પણ ન બની શકી ત્યાં હવે 2024માં 100 બેઠકો સાથે બીજી સૌથી મોટી પાર્ટી બની ગઈ છે.
પરંતુ બીજી તરફ ભાજપે તેની ત્રીજી ટર્મ માટે તૈયારીઓ શરૂ કરી દીધી છે. જીતની ઉજવણી કરવા માટે બીજેપી હેડક્વાર્ટર પહોંચેલા પીએમ મોદીએ એમ પણ કહ્યું કે અમારી પાસે વિકસિત ભારતનો સંકલ્પ છે. PMએ કહ્યું, ત્રીજા કાર્યકાળમાં દેશ મોટા નિર્ણયોનો નવો અધ્યાય લખશે. આ પરિણામોને લઈને રાજકારણીઓથી લઈને રાજકીય નિષ્ણાતોના અલગ-અલગ મંતવ્યો છે. આવી સ્થિતિમાં, આજના પરિણામો વિશે 10 મહત્વપૂર્ણ બાબતો જાણવી જરૂરી છે.
1. વડાપ્રધાન મોદીનો ત્રીજો કાર્યકાળ નિશ્ચિત છે. પરંતુ આજના પરિણામો તેમની અપેક્ષાઓથી વિપરીત આવ્યા છે અને એનડીએ 300નો આંકડો પણ પાર કરી શક્યો નથી.
2. ભાજપને આ વખતે પૂર્ણ બહુમતી મળી નથી પરંતુ તે 239 બેઠકો સાથે સૌથી મોટી પાર્ટી રહી છે અને નોંધનીય છે કે જ્યારે વિપક્ષી અખિલ ભારતીય ગઠબંધનની 20 પાર્ટીઓએ મળીને 235 બેઠકો જીતી છે, ત્યારે ભાજપ એકલાએ 239 બેઠકો જીતી છે.
3. દેશમાં ફરી એકવાર ગઠબંધન સરકારનો યુગ પાછો ફર્યો છે. આ વખતે લોકોએ મજબૂત સરકાર નહીં પરંતુ મજબૂત વિપક્ષને પસંદ કર્યો છે.
4. હિન્દીભાષી રાજ્યોમાં બીજેપીને ભારે નુકસાન થયું અને ખાસ કરીને ઉત્તર પ્રદેશમાં ભાજપને ગત વખત કરતા 30 સીટો ઓછી મળી અને હવે ઉત્તર પ્રદેશમાં સમાજવાદી પાર્ટી સૌથી મોટી પાર્ટી બની ગઈ છે.
5. રામ મંદિરનો મુદ્દો ઉત્તર પ્રદેશમાં બિલકુલ ચાલ્યો નહીં અને અયોધ્યામાં પણ ભાજપ ચૂંટણી હારી ગયું. આ સિવાય ઉત્તર પ્રદેશમાં ભાજપની અંદર વિભાજનને કારણે પણ પાર્ટીને નુકસાન થયું છે.
6. પશ્ચિમ બંગાળમાં ભાજપ મમતા બેનર્જીના ગઢમાં ઘૂસી શકી ન હતી અને ગત વખત કરતા વધુ બેઠકો જીતીને મમતા બેનર્જીએ સાબિત કર્યું કે પશ્ચિમ બંગાળના લોકોનો વિશ્વાસ હજુ પણ તેમની સાથે છે.
7. આ ખંડિત જનાદેશ હવે નીતિશ કુમાર અને ચંદ્રબાબુ નાયડુને કિંગમેકરની ભૂમિકામાં લાવ્યા છે, જેમાં નીતિશ કુમારની જેડીયુએ 12 બેઠકો જીતી છે અને ચંદ્રાબાબુ નાયડુની ટીડીપીને 16 બેઠકો મળી છે અને આ બંને નેતાઓ પાસે હવે 28 બેઠકો છે.
8. રાજસ્થાનમાં વિધાનસભાની ચૂંટણી જીત્યાના થોડાક મહિના બાદ જ સંજોગો બદલાયા અને રાજસ્થાનમાં જ્યાં ગત વખતે ભાજપે 25માંથી 25 બેઠકો જીતી હતી અને તે પછી ગયા વર્ષે વિધાનસભાની ચૂંટણી પણ જીતી હતી, આ વખતે તે રાજસ્થાનમાં ભાજપ 14 બેઠકો જીતી છે અને કોંગ્રેસને 8 બેઠકો મળી છે.
9. વિરોધ પક્ષોના ટર્નકોટ નેતાઓ પર ભાજપની દાવ નિષ્ફળ ગઈ અને મહારાષ્ટ્રમાં અજિત પવાર અને એકનાથ શિંદે જેવા તેના સાથી પક્ષો પણ એનડીએને લાભ આપી શક્યા નહીં.
10. ભાજપને ચૂંટણી જીતવા માટે હજુ પણ આરએસએસની જરૂર છે અને તે આરએસએસની સંગઠનાત્મક શક્તિને અવગણી શકે નહીં. આજના પરિણામોમાં દરેકની જીત થઈ છે. આજે EVM પણ જીત્યું છે, આજે લોકશાહીની પણ જીત થઈ છે, આજે વિપક્ષની પણ જીત થઈ છે અને આજે સરકારની પણ જીત થઈ છે અને આજે કોઈ હાર્યું નથી.
આ પરિણામો પરથી એક મહત્ત્વનું પરિબળ એ છે કે ભાજપ અને એનડીએને દલિત, મહિલા અને યુવા મતોનું મોટું નુકસાન થયું છે અને બીજું, જે બેઠકો પર કોંગ્રેસના ઉમેદવારો ઉમેદવારી નોંધાવ્યા બાદ ભાજપમાં જોડાયા હતા તે બેઠકો મતદારોને પસંદ પડી નથી.
ઉદાહરણ તરીકે, ઈન્દોરમાં, જ્યાં કોંગ્રેસ પાર્ટીના ઉમેદવારો મતદાન પહેલા ભાજપમાં જોડાયા હતા, ત્યાં 2 લાખ 18 હજાર લોકોએ NOTAને મત આપ્યો છે. નોંધનીય છે કે આ પરિણામોમાં N પરિબળ પણ જોવા મળ્યું છે.
એનડીએનું ‘એન ફેક્ટર’
આ ચૂંટણી સાથે શરૂઆતથી જ એક N પરિબળ જોડાયેલું હતું. આઝાદી પછી, પંડિત જવાહરલાલ નેહરુ સિવાય, કોઈપણ વડા પ્રધાન સતત ત્રીજી વખત સરકાર બનાવવામાં સફળ થયા નથી. પીએમ મોદી પાસે આ ચૂંટણીઓમાં સતત ત્રીજી વખત સરકાર બનાવીને પંડિત નેહરુના રેકોર્ડની બરોબરી કરવાની તક હતી.
નમો, નીતીશ અને નાયડુ
જ્યારે લોકસભા ચૂંટણીના પરિણામો આવવા લાગ્યા ત્યારે આ પરિણામોએ N ફેક્ટર – નમો, નીતીશ અને નાયડુને પણ આપ્યું છે. નમો એટલે કે નરેન્દ્ર મોદીના ચહેરા સાથે ચૂંટણી લડનાર NDAને સરકાર બનાવવાનો જનાદેશ મળ્યો. પરંતુ ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP) સતત ત્રીજી વખત બહુમતી સાથે મોદી સરકાર બનાવી શકી નથી.
હવે એક N એટલે કે નેહરુ સાથે સતત ત્રીજી વખત સરકાર બનાવવા માટે, PM મોદીએ અન્ય બે N – નીતિશ કુમાર અને ચંદ્રબાબુ નાયડુના પક્ષોના વલણ પર નિર્ભર રહેવું પડશે. નીતિશ અને નાયડુના વલણના આધારે સરકારે નિર્ણય લેવો પડશે. નીતીશની આગેવાની હેઠળના જનતા દળ (યુનાઈટેડ)ને 12 અને નાયડુની તેલુગુ દેશમ પાર્ટી (ટીડીપી)ને 16 બેઠકો મળી હતી. આ બંને પક્ષો એનડીએમાં પણ છે.
