સાઉદી અરેબિયા ઉજ્જડ પ્રદેશ હતો. આજે પણ છે, પણ હવે ત્યાં ક્રૂડને કારણે રેલમછેલ છે. પાણીની નહીં પણ પેટ્રોલની રેલમછેલને કારણે અરબ દેશો તથા ખાડીના દેશોમાં મોટી કાર ફેશન બની છે. યુરોપ, અમેરિકા અને જાપાનની મોંઘી એસયુવી રણના ઢુવામાં દોડાવવાનો શેખોને શોખ હોય છે. પણ આવી કાર ચલાવતી કોઈ યુવતી જોવા મળી જાય તો તે જોણું કહેવાય. કેમ કે રૂઢિચૂસ્ત આરબ સમાજમાં મહિલાઓને હજીય બુરખામાં રખાય છે અને તેમને કાર ડ્રાઇવિંગની છૂટ નથી.
આ સ્થિતિમાં પરિવર્તન આવી રહ્યું છે. પરિવર્તન ખાનગીમાં આવવા લાગ્યું હતું અને ઘણા ભદ્ર પરિવારમાં મહિલાઓ કાર ચલાવતી થઈ હતી. પણ કાળજી લેવાતી હતી કે કોઈ તસવીર ના પાડે. જો મહિલા કાર ચલાવતી જોવા મળે તો તેનો વિડિયો વાઇરલ થઈ જાય. અરેબિયન યુવતીઓ બુરખો ફેંકના ડાન્સ કરતી હોય કે રમતો રમતી હોય તેવા વિડિયો જોવા મળી જાય છે, પણ તે અપવાદ, નિયમ નહોતો.
હવે નિયમ આવવાનો છે. નિયમ આવતા વર્ષે 2018માં આવશે અને આરબ મહિલાઓને પણ કાર ચલાવવાની છૂટ મળી જશે.
સાઉદી અરેબિયા પર વિશાળ રાજવી પરિવારની પકડ છે, પણ તેમાંય હાલમાં ફેરફારો થયા છે. થોડી ઉદાર એવી નવી પેઢીના હાથમાં શાસન આવ્યું છે. તેથી જાહેરાત થઈ છે કે 2018ના વર્ષમાં કાર ડ્રાઇવિંગની છૂટ મળી જશે. અનાલ અલ શરીફ નામની યુવતીની ધરપકડ 2011માં થઈ હતી. તેણે આ નિયમ ભંગ કરીને ધરપકડ વહોરી લીધી હતી. સોશિયલ મીડિયામાં પણ મનાલ સક્રિય હતી તેથી આ મામલો ચગ્યો હતો. તેણે આ નવો નિયમ જાહેર થયો અને છૂટ મળી તે પછી ઓનલાઇન ખુશી વ્યક્ત કરતાં લખ્યું કે સાઉદી અરેબિયા બદલાઇ જશે. એક એક જળબિંદુથી જ વરસાદ વરસે છે.
મનાલને આશા છે તેવી આશા અનેક આરબ યુવતીઓને પણ છે. ક્રૂડને કારણે સમૃદ્ધિ આવી છે, પણ તેને જાહેરમાં માણી શકાતી નથી. પોતાના દરિયાકિનારે બિકીની પહેરીને ફરી શકાય નહીં. તેથી યુરોપ અને અમેરિકાના બીચ પર બિકીનીમાં ફરવા જવા માટે લાખો ડોલર ખર્ચાતા રહ્યાં છે. જોકે કાળજી એટલી લેવાની કે તેની તસવીરો લીક ના થાય. ભવિષ્યમાં એવી ચિંતા પણ ના કરવી પડે અને આરબ દેશોમાં નિયમોમાં ફેરફાર કરીને વધારે સામાજિક મોકળાશ આવશે તેવી આશા નવી પેઢીને છે.
શેખ સલમાને જાહેરાત કરી તે સાથે જ કેટલીક નારીઓ તો કાર લઇને નીકળી પડી હતી. આવી તસવીરો સોશિયલ મીડિયામાં ફરવા લાગી છે. જોકે મહિલાઓને લાયસન્સ આવતા વર્ષે જ અપાશે, પણ ત્યાં સુધીય યુવતીઓ રાહ જોવા માગતી નથી એમ લાગે છે. મંજૂરી ના મળે તો ડ્રાઇવિંગ શા માટે શીખવું એમ માનીને બેસી રહેલી બાનુઓની પૂછપરછ ડ્રાઇવિંગ સ્કૂલોમાં વધી છે. મહિલાઓ માટે ખાસ ડ્રાઇવિંગ ક્લાસ ખોલવા પડે તેવી સ્થિતિ રાતોરાત ઊભી થઈ છે.
પાટવી કુંવર તરીકે રહેલા 32 વર્ષના મોહમ્મદ બિન સલમાન સત્તાના ફેરબદલમાં કિંગ બની ગયા છે. તેમણે પ્રથમથી જ સુધારા માટેની ઝૂંબેશ ઉપાડી લીધી છે અને તેના કારણે હવે બીજી બાબતોમાં પણ મોકળાશ આવશે તેવી અપેક્ષા છે. મોહમ્મદ બિન સલમાન બિઝનેસ સંબંધોના કારણે પશ્ચિમના દેશોમાં વધારે આવનજાવન કરતાં રહ્યા છે. તેની અસર નીચે સાઉદી સમાજમાં મોકળાશ માટેની તેની ઈચ્છા સામે સ્થાનિક વિરોધ પણ હતો, પરંતુ નવી પેઢીમાંથી તેમને સમર્થન મળ્યું છે. અઢળક ધનસંપત્તિ છે, ત્યારે આ વૈભવને ભોગવવા આડે આવતી મર્યાદાઓ તોડી નાખવા નવી પેઢી તૈયાર છે.
જોકે સુધારાની ગતિ કેટલી રહેશે તે નક્કી નથી. કેમ કે દુનિયાભરમાં વહાબી જેહાદી આતંકવાદ માટે નાણાં ધીરતું સાઉદી અરેબિયા રાતોરાત કંઈ ઉદારવાદી દેશ થઈ જાય નહીં. વહાબી પંથ વધારે ચૂસ્ત છે અને ધર્મના નામે બેડીઓ નાખવા માટે મૌલવીઓ તત્પર રહેવાના જ છે. ભૂતકાળમાં પણ મહિલાઓને શિક્ષણ આપવા સહિતના થોડા સુધારાની કોશિશ થયેલી ત્યારે વિરોધ થયો હતો. ઘરના વડીલની મંજૂરી વિના દીકરી ભણી શકે નહિ. તેથી સરકારે શિક્ષણની છૂટ આપી હોય, પણ દીકરીને ઘરેથી ભણવાની મંજૂરી મળે નહી.
પરંતુ આ વખતે કદાચ નવા રાજા વધારે ગંભીર લાગે છે, કેમ કે ડ્રાઇવિંગ લાયસન્સ લેતા પહેલાં મહિલાએ પોતાના પરિવારના વડાની એટલે કે પુરુષની મંજૂરી લેવી પડશે નહી તેવી સ્પષ્ટતા અમેરિકા ખાતેના સાઉદી અરેબિયાના રાજદૂતે કરી છે. સ્ત્રી કારમાં એકલી પ્રવાસ ના કરે, બહાર નીકળે તો સાથે કોઈ પુરુષ હોવો જોઈએ તેવો નિયમ પણ છે. પણ કાર ડ્રાઇવિંગની મંજૂરી સાથે મહિલા એકલી પ્રવાસ પણ કરી શકશે તેવી છૂટ આપોઆપ મળી જશે એવો અણસાર રાજદૂતે આપ્યો છે. પણ સુધારાનો આ અણસાર કેટલો આગળ વધે છે અને વાસ્તવિક કેટલો બને છે તે માટે ચીલાચાલુ રીતે કહેતા હોઈએ છીએ તે કહીએ કે સમય જ તે કહી શકશે.
