લોકસભા ચૂંટણી 2024ની તારીખો જાહેર થઈ ગઈ છે. મુખ્ય ચૂંટણી કમિશનર રાજીવ કુમારે કહ્યું, ‘દેશમાં 7 તબક્કામાં ચૂંટણી યોજાશે. ચૂંટણીના પરિણામો 4 જૂને આવશે.’ ચૂંટણીની તારીખોની જાહેરાત સાથે જ દેશભરમાં આદર્શ આચારસંહિતા લાગુ થઈ ગઈ છે. ચૂંટણી પંચ દ્વારા મુક્ત અને નિષ્પક્ષ ચૂંટણી કરાવવા માટે બનાવેલા નિયમોને આચારસંહિતા કહેવામાં આવે છે. ચૂંટણી પ્રક્રિયા પૂરી ન થાય ત્યાં સુધી આ ચાલુ રહે છે. ચાલો જાણીએ કે ચૂંટણીમાં આચારસંહિતા લાગુ થવા પર કઈ વસ્તુઓ પર પ્રતિબંધ છે.
The world’s largest democracy’s General Elections are here! #LokSabhaElections2024
Check out the phase wise schedule of General Elections to Lok Sabha #Elections2024.👇✨#ElectionCommission #electiondate #ChunavKaParv #DeshKaGarv pic.twitter.com/Vwoyjm3dcu
— Election Commission of India (@ECISVEEP) March 16, 2024
ભારતીય ચૂંટણી પંચ રાજકીય પક્ષોની સંમતિથી આચારસંહિતા તૈયાર કરે છે. તેના અમલીકરણ દરમિયાન, રાજકીય પક્ષો અને ઉમેદવારો પર કેટલાક નિયંત્રણો લાદવામાં આવે છે, જેથી તમામ ઉમેદવારોને ચૂંટણી લડવા માટે સમાન પ્લેટફોર્મ મળી શકે. ચાલો સમજીએ કે આચારસંહિતા કોને લાગુ પડે છે અને તેના ઉલ્લંઘન પર ચૂંટણી પંચ શું પગલાં લઈ શકે છે.
चुनाव प्रचार के दौरान plummeting discourse के issue से निपटने के लिए चुनाव आयोग पूरी तरह तैयार है- CEC Kumar
Urge parties to refrain from personal attacks and foul language.No-go areas in speeches are defined to maintain civility.Let’s not cross lines in our rivalry #Elections pic.twitter.com/neQdPKWt35— Election Commission of India (@ECISVEEP) March 16, 2024
ચૂંટણી આચારસંહિતા કોને લાગુ પડે છે?
ચૂંટણી આચારસંહિતાના નિયમો માત્ર રાજકીય પક્ષો અને ઉમેદવારોને જ લાગુ પડતા નથી. તે તમામ સંસ્થાઓ, સમિતિઓ, કોર્પોરેશનો, ડીડીએ, જલ બોર્ડ વગેરે જેવા કમિશનને પણ લાગુ પડે છે જેને કેન્દ્ર સરકાર અથવા રાજ્ય સરકાર દ્વારા સંપૂર્ણ અથવા આંશિક રીતે નાણાં આપવામાં આવે છે. આ સંસ્થાઓ માટે ખાસ કરીને તેમની સિદ્ધિઓની જાહેરાત કરવી અથવા નવી સબસિડીની જાહેરાત કરવી તે આચારસંહિતાનું ઉલ્લંઘન માનવામાં આવે છે.
ચૂંટણીની આચારસંહિતામાં કઈ બાબતો પર પ્રતિબંધ છે?
એકવાર આચારસંહિતા લાગુ થઈ ગયા પછી, જાહેર નાણાનો ઉપયોગ કોઈ ચોક્કસ પક્ષને ફાયદો થાય તેવી કોઈપણ ઘટનામાં થઈ શકશે નહીં.
ચૂંટણી પ્રચાર માટે સરકારી વાહનો, સરકારી વિમાન કે સરકારી મશીનરીનો ઉપયોગ કરી શકાશે નહીં.
સરકારી વાહનોનો ઉપયોગ કોઈપણ પક્ષ કે ઉમેદવારના હિત માટે કરવામાં આવશે નહીં.
તમામ પ્રકારની સરકારી જાહેરાતો, ઉદ્ઘાટન, શિલાન્યાસ કે ભૂમિપૂજનના કાર્યક્રમો કરી શકાતા નથી.
પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે જોડાયેલા તમામ અધિકારીઓ/અધિકારીઓની બદલી અને પોસ્ટિંગ પર પ્રતિબંધ રહેશે.
સરકારી તિજોરી પ્રિન્ટ અને ઈલેક્ટ્રોનિક મીડિયામાં પક્ષની સિદ્ધિઓ અંગેની જાહેરાતો પર ખર્ચ કરી શકતી નથી.
શાસક પક્ષ દ્વારા સરકારી ખર્ચે લગાવવામાં આવેલ તમામ હોર્ડિંગ્સ/જાહેરાતો તેની સિદ્ધિઓને ઉજાગર કરતા તાત્કાલિક દૂર કરવામાં આવશે.
કોઈપણ પક્ષ, ઉમેદવાર કે સમર્થકોએ રેલી કે સરઘસ કાઢવા કે ચૂંટણી સભા યોજવા માટે પોલીસની પૂર્વ પરવાનગી લેવી ફરજિયાત રહેશે.
કોઈપણ રાજકીય પક્ષ જાતિ કે ધર્મના આધારે મતદારો પાસેથી મત માંગી શકે નહીં.
મંત્રીઓ/રાજકારણીઓ/રાજકીય પક્ષોના તમામ સંદર્ભો સંબંધિત રાજ્ય/કેન્દ્ર સરકારની અધિકૃત વેબસાઇટ્સ પરથી દૂર કરવામાં આવે છે.
શાસક પક્ષે કૃષિ પેદાશોના લઘુત્તમ ટેકાના ભાવ નક્કી કરવા માટે ચૂંટણી પંચની સલાહ લેવી પડશે.
ચૂંટણી આચારસંહિતાનો ભંગ થશે તો શું થશે?
તમામ રાજકીય પક્ષો અને ઉમેદવારોએ ચૂંટણી આચાર સંહિતાના નિયમોનું પાલન કરવું ફરજિયાત છે. આચારસંહિતાના ભંગને પંચ દ્વારા ગંભીરતાથી લેવામાં આવશે. ચૂંટણી પંચ ઉલ્લંઘન કરનાર ઉમેદવાર અથવા રાજકીય પક્ષ સામે કાર્યવાહી કરી શકે છે. જેના વિસ્તારમાં ઉલ્લંઘન થયું છે તે સંબંધિત અધિકારી સામે પણ કાર્યવાહી થઈ શકે છે.
મામલાની ગંભીરતાને ધ્યાનમાં લઈને ચૂંટણી પંચ પણ ઉમેદવારને ચૂંટણી લડતા અટકાવી શકે છે. જો જરૂરી હોય તો ફોજદારી કેસ પણ દાખલ કરી શકાય છે. ઉલ્લંઘન બદલ જેલમાં જવાની જોગવાઈઓ પણ છે. ઉદાહરણ તરીકે, અન્ય ઉમેદવાર દ્વારા ચૂંટણી પ્રચાર માટે ઉમેદવારના નામે પરવાનગી લેવામાં આવી હોય તેવા વાહનનો ઉપયોગ આચારસંહિતાનું ઉલ્લંઘન છે. આવા મામલાઓ પર ભારતીય દંડ સંહિતાની કલમ 171H હેઠળ કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.
