દર્દીને સાજા કરવામાં ડૉક્ટર જેટલી ભૂમિકા ભજવે છે તેટલી જ નર્સની ભૂમિકા છે. જીવ જોખમમાં મુકીને પણ નર્સ દર્દીની સંભાળ રાખે છે. નર્સોની સેવા ભાવનાને માન આપવા દર વર્ષે 12 મેના રોજ આંતરરાષ્ટ્રીય નર્સ દિવસ (World Nurse Day) ફ્લોરેન્સ નાઇટીંગેલના જન્મદિવસ પર ઉજવવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રીય નર્સ દિવસ દર વર્ષે 6 મેના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ રાષ્ટ્રીય નર્સીસ સપ્તાહની શરૂઆતને પણ ચિહ્નિત કરે છે, જે 6 મેથી શરૂ થાય છે અને 12 મેના રોજ સમાપ્ત થાય છે, જે આધુનિક નર્સિંગના સ્થાપક ફ્લોરેન્સ નાઇટીંગેલના જન્મદિવસ છે.
ફ્લોરેન્સ નાઇટીંગેલ એક મહાન નર્સ હતી, જેમણેપોતાનું આખું જીવન લોકોની નિઃસ્વાર્થ સેવામાં વિતાવ્યું હતું. ઇન્ટરનેશનલ નર્સ ડેની ઉજવણી વર્ષ 1974માં ઇન્ટરનેશનલ કાઉન્સિલ ઓફ નર્સ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. આજે આ અવસર પર અમે તમને ફ્લોરેન્સ નાઈટીંગેલ વિશે ખાસ વાતો જણાવીએ.
સમૃદ્ધ પરિવારમાંથી આવતા હોવા છતાં તેણીએ નર્સનો વ્યવસાય પસંદ કર્યો
12 મે, 1820 ના રોજ ફ્લોરેન્સ, ઇટાલીમાં જન્મેલા, ફ્લોરેન્સ નાઇટીંગેલ ખૂબ જ સમૃદ્ધ પરિવાર સાથે સંબંધ ધરાવતા હતા. તેના પિતા બેંકર હતા. જીવનમાં કોઈ વસ્તુની કમી નહોતી. પરંતુ આ બાબતોની ક્યારેય નાઈટીંગેલ પર કોઈ અસર થઈ નથી. નાનપણથી જ તેમના મનમાં સેવાની ભાવના હતી. જ્યારે તે 16 વર્ષના થયા ત્યારે તેણે તેના પિતાને કહ્યું કે તે નર્સ બનવા માંગે છે જેથી તે જરૂરિયાતમંદોની સેવા કરી શકે. આ જોઈને તેના પિતા ખૂબ ગુસ્સે થયા. પરંતુ નાઇટિંગલે પહેલેથી જ નિર્ણય લઈ લીધો હતો.આખરે તેના પિતાએ તેને નર્સિંગનો અભ્યાસ કરવાની પરવાનગી આપવી પડી.
તેણીનો અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યા પછી અને નર્સિંગનું કૌશલ્ય શીખ્યા પછી, ફ્લોરેન્સ નાઇટીંગલે 1853 માં લંડનમાં મહિલા હોસ્પિટલ ખોલી. ત્યાં તેમણે દર્દીઓની સંભાળ માટે ખૂબ જ સારી સુવિધા પૂરી પાડી. હોસ્પિટલની ખરાબ હાલત સુધારવા માટે કામ કર્યું. જ્યારે 1854 માં ક્રિમીયન યુદ્ધ થયું હતું. એ યુદ્ધમાં બ્રિટન, ફ્રાન્સ અને તુર્કી એક તરફ અને રશિયા બીજી તરફ હતું. આ યુદ્ધમાં બ્રિટિશ સૈનિકોને પણ ક્રિમિયા મોકલવામાં આવ્યા હતા. ત્યાં સૈનિકો ઘા, ઠંડી, ભૂખ અને બીમારીથી મરી રહ્યા હતા.
તે સમયે નર્સોનું એક જૂથ ત્યાં મોકલવામાં આવ્યું હતું. ક્રિમીઆ પહોંચ્યા પછી, નર્સોએ જોયું કે ત્યાં પરિસ્થિતિ વધુ ખરાબ હતી. હોસ્પિટલમાં જગ્યા નથી, સૈનિકો ગંદી જમીન પર સૂઈ રહ્યા છે, ગટર બંધ છે, હોસ્પિટલના શૌચાલય તૂટેલા છે. આ બધાને કારણે સૈનિકોમાં ચેપ વધુ ઝડપથી ફેલાઈ રહ્યો હતો. તે સમયે નાઇટિંગલે ત્યાંની હોસ્પિટલ સિસ્ટમમાં સુધારો કર્યો. તે દર્દીને ચેપથી બચાવવા માટે સ્વચ્છતાના મહત્વ પર ભાર મૂક્યો.
‘લેડી વિથ લેમ્પ’ તરીકે પ્રખ્યાત થયા
આ ઉપરાંત નાઇટિંગલે ભૂખ્યા દર્દીઓ માટે ભોજન અને શુદ્ધ પાણીની વ્યવસ્થા કરી હતી. જ્યારે દર્દીઓ સૂતા હોય ત્યારે તે દર્દીઓ પાસે ફાનસ લઈને જતી કે તેઓને કોઈ પ્રકારની સમસ્યા છે કે કેમ. આ કારણથી સૈનિકો તેને ‘લેડી વિથ લેમ્પ’ કહેતા હતા. યોગ્ય સેવા અને સમર્પણ સાથે નાઇટિંગલે ઘણી નર્સોની મદદથી ઘણા સૈનિકોના જીવ બચાવ્યા. 1856માં જ્યારે તે બ્રિટન પરત ફર્યા ત્યારે નાઇટિંગેલની સેવાની ભાવનાની સર્વત્ર ચર્ચા થઈ હતી. રાણી વિક્ટોરિયાએ પોતે પત્ર લખીને તેમનો આભાર માન્યો. આટલું જ નહીં પરત ફરતી વખતે તેઓ રાણી વિક્ટોરિયાને મળ્યા અને સૈન્ય ચિકિત્સા વ્યવસ્થામાં સુધારો કરવા વિનંતી કરી. આ પછી લશ્કરી તબીબી પ્રણાલીમાં મોટા પાયે સુધારો થયો.
‘ફ્લોરેન્સ નાઇટીંગેલ મેડલ’ નર્સિંગ ક્ષેત્રે આપવામાં આવે છે
નર્સિંગની દુનિયામાં ફ્લોરેન્સ નાઇટીંગેલનું યોગદાન એવું છે જે ક્યારેય ભૂલી શકાય તેમ નથી. આજે પણ વિશ્વમાં ક્યાંય પણ નર્સોને તેમની નર્સિંગની તાલીમ પૂરી કર્યા પછી ‘નાઈટીંગેલ પ્લેજ’ આપવામાં આવે છે. નર્સિંગ ક્ષેત્રે તેમના નામે મેડલ આપવામાં આવે છે. આ મેડલ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરનો સૌથી મોટો મેડલ છે. તે ‘ફ્લોરેન્સ નાઇટીંગેલ મેડલ’ તરીકે ઓળખાય છે.
